Si Lizz Truss e ‘shkatërroi’ veten në 45 ditë

Britania e Madhe kaloi në kaos pas futjes së të ashtuquajturit minibuxheti. Jo vetëm që plani jo aq i vogël i Kwasi Kwarteng shkaktoi një krizë financiare të brendshme dhe rriti koston e kredive hipotekare për miliona njerëz, por shkaktoi gjithashtu rënien politike dhe largimin e shoqes së tij të ngushtë Liz Truss.

Gjithçka duhet të ishte shumë ndryshe. Truss e kaloi verën në garën e lidershipit konservator, duke u zotuar se do të frenonte rritjen e sigurimeve kombëtare dhe rritjen e taksave të korporatave. Këto premtime, plus një ngrirje popullore e çmimeve të energjisë, do të mjaftonin që qeveria e re të shpallte me kënaqësi shkurtimet e taksave dhe shpenzimeve, shkruan theguardian.

Në vend të kësaj, ishte një rast i madh, i drejtuar ideologjikisht, duke i dhënë rivalit të mundur politik të Liz Truss, Rishi Sunak, një vrapim për paratë e tij. Siç paralajmëroi ai, me të vërtetë pati një sulm ndaj funtes, tregjet në rënie të lirë dhe investitorët globalë u trembën. Edhe Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) ndërhyri me një qortim mahnitës publik.

Rrallëherë një buxhet ka shkaktuar dëme të tilla politike dhe ekonomike. As buxheti i dështuar i George Osborne, i cili e detyroi atë të hiqte dorë nga taksat mbi ushqimin e shpejtë në vitin 2012, nuk iu afrua.

Mbështetësit e saj fillimisht e përshkruan buxhetin si “më në fund një buxhet real konservator”. Ngjarja mini-fiskale shpalli shkurtimet më të mëdha të taksave që nga viti 1972, të cilat do të financoheshin nga një zgjerim i madh i huamarrjes, me një përpjekje të paqartë për të argumentuar se mund të paguhej nga një bum ekonomik i pamundur.

Ekonomistët kundërshtuan idenë se 50 miliardë euro shkurtime taksash për të pasurit mund të nxisnin rritjen ekonomike dhe të paguanin në mënyrën që pretendonte qeveria. Jo vetëm kritikë nga gjoja “koalicioni kundër rritjes”, por edhe nga Goldman Sachs, Banka e Amerikës dhe FMN.

Me inflacionin në nivelin më të lartë në 40 vjet, rrezikun e rritjes së recesionit dhe rritjen e kostove të huamarrjes në të gjitha ekonomitë e zhvilluara, ishte një lojë e madhe në kohën e gabuar. Reagimi ndërkombëtar ishte i shpejtë dhe dënues. Funta ra në nivelin më të ulët kundrejt dollarit, si dhe vlera e obligacioneve të qeverisë britanike gjithashtu ra ndjeshëm.

Gjatë katër ditëve, yield-et e obligacioneve afatgjata të qeverisë, të cilat lëvizin anasjelltas me çmimet, u rritën më shumë se rritja vjetore në 23 nga 27 vitet e fundit. Pas dekadash reputacioni për menaxhim të shëndoshë ekonomik, megjithëse BREXIT ka sjellë sfida serioze, ish-aleatët e ngushtë e krahasuan Mbretërinë e Bashkuar me “një treg në zhvillim që kthehet në një treg të dështuar” në vazhdën e shpërthimit të tregut financiar.

Disa e kanë krahasuar atë kolaps me krizën e Suezit të vitit 1956, pas së cilës fuqia britanike në skenën botërore u zvogëlua përgjithmonë. Banka e Anglisë ndërhyri duke u zotuar të blinte deri në 75 miliardë euro bono qeveritare për të shpëtuar fondet përgjegjëse për menaxhimin e parave në emër të pensionistëve britanikë.

Guvernatori i bankës, Andrew Bailey nuk ka qenë imun ndaj kritikave për kushtet e paqëndrueshme të tregut. Banka qendrore u fajësua në disa qarqe për rritjen e vogël të normave të interesit një ditë para mini-buxhetit, duke zhgënjyer investitorët që kishin vënë bast për një lëvizje më të fortë.

Por pavarësisht se Team Truss synoi krahasime me vendet e tjera që pësuan të njëjtat goditje ekonomike globale të shkaktuara nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia, ekonomistët e qytetit të Londrës folën për një “premium budallaqe” në Mbretërinë e Bashkuar. Yield-et e obligacioneve u rritën në vendet e tjera të G7, por jo aq sa në Britani të Madhe.

Çmimi ishte i lartë. Më shumë se pesë milionë familje mund të përballen me një rritje mesatare të pagesave vjetore të hipotekës prej 6000 euro nga tani deri në fund të vitit 2024, sipas Institutit të ekspertëve Resolution Foundation. Edhe pse kjo është pjesërisht për shkak të problemeve globale, besohet se pothuajse një e katërta e shumës së përmendur, rreth 1500 euro, është rezultat i një premie moronike. Ekonomistët e qytetit mendojnë se kjo do të ishte shumë më e madhe se çdo përfitim nga shkurtimet e taksave të Kwarteng.

Për Trussin, ai pati një kosto të lartë politike. Trazirat e tregut rezultuan të ishin një histori e fuqishme për masën e kritikëve në partinë e saj, të cilët kurrë nuk e donin atë si udhëheqëse. Në kontakt me tregjet e lira, reputacioni i saj si një markë e tregut të lirë të ekonomisë libertariane u shkatërrua.

U deshën vetëm gjashtë minuta të hënën që zëvendësuesi i Kwarteng, Jeremy Hunt, të shpallte kthesën më të pabesueshme në historinë moderne politike britanike. Pothuajse çdo politikë e mbrojtur nga Truss u kritikua. Pas refuzimit të Trussonomics, ishte vetëm çështje kohe para se konservatorët të hiqnin qafe krijuesit e saj.

Rruga Press