Pragmatizmi ambicioz i Europës së vjetër

Nga George Pagoulatos

Në këtë moment, në Europë po ndodhin shumë gjëra. Parisi dhe Roma kanë nënshkruar Traktatin e Quirinales; Shërbimi Evropian i Veprimit të Jashtëm nën Përfaqësuesin e Lartë Josep Borrell ka qarkulluar një draft të Kompasit Strategjik, duke përcaktuar një strategji të sigurisë dhe mbrojtjes të BE-së për 5-10 vitet e ardhshme; dhe tre partnerët e koalicionit në qeverinë e re federale të Gjermanisë janë angazhuar për një program ambicioz që paraqet vizionin e një federate evropiane. Më e rëndësishmja, të gjitha sa më sipër kanë një qëllim të përbashkët: forcimin e “sovranitetit evropian” ose autonominë strategjike të BE-së.

Këto zhvillime kanë ardhur ndërsa Bashkimi Evropian po përballet me një sërë sfidash, të përqendruara në një pyetje thelbësore: si mund të përballet më së miri blloku me fqinjët, rivalët dhe konkurrentët e tij problematikë në mbarë botën, nga Afrika në Kinë dhe nga Rusia në Turqi?

Autonomia strategjike tregon forcimin e ndikimit të BE-së, nëse jo përmes të 27-ve që veprojnë në unison, atëherë përmes “koalicioneve të vullnetit” ose formave të “bashkëpunimit të zgjeruar”, në të cilat grupet e shteteve anëtare që mendojnë njësoj, edhe veprojnë së bashku. Një marrëveshje dypalëshe e bazuar në këtë logjikë ishte, në fund të fundit, pakti i mbrojtjes i shtatorit midis Greqisë dhe Francës.

Natyrisht, angazhimi i Evropës ndaj aleancës euroatlantike mbetet përtej çdo dyshimi; Autonomia strategjike kërkon të forcojë shtyllën evropiane të NATO-s, jo ta zëvendësojë atë. Megjithatë, fokusi i NATO-s po largohet nga zonat që shqetësojnë Europën si Mesdheu dhe Afrika. Fakti që, pas Brexit-it, 80% e shpenzimeve të NATO-s për mbrojtjen vijnë nga vende jashtë BE-së, është një tregues se prioritetet e NATO-s nuk do të përkojnë domosdoshmërisht me ato të Bashkimit Evropian.

Këtu lind një pyetje kyçe: Si të përballemi me Kinën? Evropa e sheh Kinën si konkurrente ekonomike, një rival sistematik dhe partnere në çështje të tilla si klima globale. Përsa i përket teknologjisë, e vetëdijshme për implikimet e sigurisë, Evropa kërkon pavarësinë nga Kina dhe rreshtohet me SHBA-të. Por Bashkimi Evropian ka interes të fortë në ruajtjen e lidhjeve të tij ekonomike me Kinën; Kompanitë evropiane, ekonomia evropiane, janë shumë më të ekspozuara ndaj Kinës sesa Shtetet e Bashkuara. Në fakt, 11% e eksporteve të BE-së shkojnë në Kinë, krahasuar me vetëm 6% të eksporteve të SHBA.

“Evropa e vjetër” e di gjithashtu se përshkallëzimi i tensioneve me Kinën në një luftë të re të ftohtë mbart me vete rrezikun që një luftë e nxehtë të kthehet në një profeci vetëpërmbushëse. Qasja e Amerikës ndaj këtyre çështjeve informohet nga të qenit e vetëmjaftueshme si ekonomi e madhe, relativisht e mbyllur, nga vetëbesimi i saj si komb i domosdoshëm dhe (pavarësisht nga administrata e ndritur e Bidenit) nga injoranca e thellë dhe manikeizmi i “Amerikës së thellë” Trumpiane. Pasi ka jetuar (dhe ka vdekur) gjatë shekujve të luftërave të zhvilluara në territoret e saj, Evropa priret të jetë më e pjekur dhe më e matur.

Bashkimi Evropian është një projekt paqeje dhe një politikë që doli nga një treg i përbashkët, dhe politika e tij e jashtme ndan këtë linjë. Magnetizmi i një tregu të vetëm evropian që tregton me botën është burimi i fuqisë së Evropës – gjurma e saj globale ekonomike, tregtare dhe rregullatore, e cilësuar herë pas here si “efekti i Brukselit”. Kjo është një fuqi që bazohet në një sistem funksional global të mbështetur nga institucione, rregulla dhe traktate shumëpalëshe. Pax Europaea është një model i paqes liberale i arritur përmes ndërvarësisë ekonomike ndërkombëtare. Pa iluzione: Vetëm ndërvarësia ekonomike nuk është garanci absolute e paqes (Britania dhe Gjermania ishin shumë të ndërvarura në prag të Luftës së Madhe). Por ndarja e botës në dy blloqe ekonomike të vetë-mjaftueshme (Perëndimi kundër Kinës) në një mjedis të luftës së ftohtë është rruga më e shpejtë drejt konfliktit.

Përballë Rusisë, BE-ja (e vjetër) mbart reflekse të të njëjtit nivel. Ndërsa nuk ka iluzione në lidhje me autoritarizmin e Putinit, përhapjen e dezinformatave dhe mbështetjen për të djathtën ekstreme të Evropës, Bashkimi Evropian gjithashtu kupton nevojën për dialog me Rusinë. Ky realizëm duket se ndahet nga administrata Biden, e cila me mençuri dëshiron të parandalojë një rreshtim strategjik midis Kinës dhe Rusisë.

Çfarë sugjeron e gjithë kjo për Greqinë? NATO dhe lidhjet e ngushta të vendit me SHBA-në janë shtylla të sigurisë kombëtare të Greqisë. Në të njëjtën kohë, NATO ka kufijtë e saj: Turqia është vend anëtar, që do të thotë se organizata mbetet neutrale në çdo mosmarrëveshje greko-turke. Kjo nuk është e vërtetë për Bashkimin Evropian, një bashkim i përkushtuar në mënyrë kushtetuese për solidaritet midis anëtarëve të tij. Pozicioni i BE-së ndaj Turqisë është larg të qenit neutral, edhe pse Greqia shpesh do të preferonte që ajo të ishte më bindëse. Varësia thelbësore e Turqisë nga Bashkimi Evropian, deri tani partneri më i madh tregtar i Turqisë, e bën atë të ndjeshme ndaj presionit ekonomik dhe politik të BE-së (ose kërcënimit prej tij), nëse është e nevojshme. Si shembull, BE-ja po lançon një instrument të ri të fuqishëm anti-shtrëngues, duke fuqizuar Komisionin Evropian për të aplikuar tregti, investime ose kufizime të tjera për çdo vend jashtë BE-së që ndërhyn në mënyrë të padrejtë në zgjedhjet e politikave të bllokut ose shteteve të tij anëtare. BE-ja është partneri më i qëndrueshëm dhe afatgjatë i Greqisë, mbi aleancat e rastësishme rajonale, disa prej të cilave mund të rezultojnë jetëshkurtra. Forcimi i autonomisë strategjike të BE-së (gjithashtu prioritet i Francës, aleatit më të ngushtë të Greqisë pas marrëveshjes dypalëshe të mbrojtjes) është qartësisht në interesin e Greqisë. Në të njëjtën kohë, Greqia ndan pragmatizmin e Evropës (të vjetër) në refuzimin e logjikës së konfrontimeve të luftës së ftohtë. Mësimet që kemi nxjerrë nga historia nuk kanë qenë pa kosto për Kontinentin e Vjetër. /respublica.al/

Rruga Press