The Economist:Amerika dhe Irani i afrohen pragut të luftës

Revista britanike prestigjioze The Economist i ka kushtuar një shkrim marrëdhënieve të tensionura aktuale ndërmet SHBA-ve dhe Iranit. Zhvillimet e fundit me konflikte në Lindjen e Mesme, sipas The Economist, mund të rezultojnë me një konfrontim të drejtpërdrejtë ushtarak ndërmjet të dyja vendeve.

Në 100 ditët që kur Hamasi e sulmoi Izraelin më 7 tetor 2023, presidenti amerikan Joe Biden ka kërkuar ta ndihmojë Izraelin ta fitojë luftën e tij në Gaza dhe të parandalojë që konflikti i atjeshëm të kthehet në një luftë rajonale me Iranin dhe përfaqësuesit e tij. Kjo përpjekje e tij po rezulton më e vështirë pasi “boshti i rezistencës” i Iranit dhe Izraeli dhe Amerika po përfshihen në sulme gjithnjë e më të rrezikshme ndaj njëri-tjetrit, duke përfshirë edhe atentate.

Aleatët iranianë në Irak dhe Siri kanë nisur rreth 140 sulme me raketa dhe drone kundër trupave amerikane që nga fillimi i luftës në Gaza. Ndoshta sulmi më i rëndë ndodhi më 20 janar, me një breshëri “raketash të shumta balistike” të lëshuara në bazën Al Asad në Irakun perëndimor, sipas Komandës Qendrore të Amerikës.

Raportet thonë se bateritë e mbrojtjes ajrore ‘Patriot’ kapën shumicën e tyre, por disa sosh goditën bazën, duke tronditur ose plagosur ndryshe një numër të panjohur amerikanësh dhe irakianësh. Deri më tani, Amerika është hakmarrë kundër përfaqësuesve vendas. Biden tani do të përballet me presion në rritje për të ndërmarrë veprime më të forta kundër vetë Iranit. Është një dilemë: mos bëni asgjë dhe Amerika duket e dobët; hakmerren dhe presidenti rrezikon një luftë të re në një vit zgjedhor.

Ndërkohë, në Jemen, Amerika e ka nisur sulmin e saj të shtatë kundër një aleati tjetër iranian, lëvizjen Huthi që udhëheqë me pjesën më të madhe të vendit, në një përpjekje për t’i frenuar të shtënat e saj me raketa ndaj anijeve që kalojnë nëpër ngushticën Bab al-Mandab. Huthi pretendojnë se po veprojnë në mbështetje të palestinezëve, kundër anijeve që lundrojnë drejt Izraelit ose luftanijeve perëndimore. Mirëpo, shënjestrimi i tyre është i rastësishëm, pavarësisht raporteve se po merr ndihmë nga anëtarët e Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike të Iranit (IRGC), garda pretoriane e regjimit klerikal, për t’i identifikuar anijet dhe për të përdorur armë.

Vetë Biden pranon se sulmet e Amerikës nuk do t’i ndalin Houthi-t. Megjithatë, Washington Post raporton se administrata Biden po harton plane për një “fushatë të qëndrueshme ushtarake” në Jemen, pavarësisht nga dyshimet e disa zyrtarëve.

Ndërkohë, në Liban, aleati rajonal më i vjetër dhe më i fuqishëm i Iranit, Hizbullah, një parti politike shiite, ka shkëmbyer rregullisht zjarr me forcat izraelite. Ajo ka shprehur mbështetje për Hamasin, por nuk është hedhur në një luftë kundër Izraelit. Administrata e Biden ka ndihmuar që Izraeli të mos e niste një sulm parandalues kundër Hizbullahut menjëherë pas sulmeve të 7 tetorit. Por Izraeli po kërcënon me veprime në Liban nëse diplomacia nuk arrin t’i bindë forcat e Hizbullahut t’i ndalojnë të shtënat dhe të largohen nga rajoni kufitar.

Amerika dhe Irani po luajnë kësisoji një akt të rrezikshëm balancues. Irani i ka ndihmuar aleatët e tij në “boshtin e rezistencës” për të organizuar sulme që kanë si qëllim ta dobësojnë Izraelin, ta zhvendosin Amerikën dhe t’i diskreditojnë shtetet arabe që kanë bërë paqe (ose kërkojnë) me Izraelin. Amerika, nga ana e saj, është përfshirë në hakmarrje të kufizuar. Të dyja vendet e kanë shmangur një përplasje të drejtpërdrejtë. Mirëpo, ky ekuilibr mund të mos rezistojë në të ardhmën.

Së pari, Izraeli po zhvillon një luftë jo shumë të fshehtë kundër Iranit dhe aleatëve të tij, krahas konfrontimeve të hapura me Hamasin dhe Hizbullahun. Në fund të dhjetorit, një komandant i IRGC-së u vra në një sulm të dyshuar ajror izraelit në Damask. Një javë më vonë, Saleh al-Arouri, një zyrtar i lartë i Hamasit, u vra në një sulm në bastionin e Hizbullahut në Bejrutin jugor. Më 20 janar, një tjetër sulm me raketa në Damask vrau pesë anëtarë të IRGC-së, duke përfshirë Hojatallah Omidvarin, kreun e inteligjencës në Siri për Forcën Quds, krahu i operacioneve të jashtme të IRGC-së. Më 4 janar, Amerika vrau Mushtaq al-Jawari, një udhëheqës i Harakat al-Nujaba, një grup i përfshirë në sulmin ndaj forcave amerikane, me një sulm me dron kundër selisë së tij në Bagdad.

Ndërkohë, një sërë sulmesh terroriste kanë tronditur regjimin iranian. Këto përfshijnë një sulm të dyfishtë vetëvrasës, të pretenduar nga grupi xhihadist i Shtetit Islamik, që vrau afërsisht 100 njerëz në varrin e Qassem Soleimani, një gjeneral i lartë i IRGC-së i vrarë nga Amerika në vitin 2020; dhe vrasja e të paktën 11 policëve në provincën e tensionuar lindore të Baluchestan nga një grup Baluch me bazë në Pakistan, Jaish al-Adl.

Udhëheqësi suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, u ka bërë thirrje forcave iraniane të ushtrojnë “durim strategjik”. Mirëpo, Ali Vaez nga Grupi Ndërkombëtar i Krizave argumenton se regjimi iranian tani ndjen se duhet ta “rivendos parandalimin” dhe i ka marrë gjërat nën kontroll.

Javën e kaluar Irani gjuajti raketa në tri vende fqinje: kundër objektivave të dyshuar terroristë në Siri dhe Pakistan, dhe në një bazë të supozuar spiunazhi izraelit në Kurdistanin irakian. (Sulmi ndaj Pakistanit pati një reagim me sulm me raketa hakmarrëse ndaj Iranit; të dyja vendet tani duket se janë larguar nga pragu i një lufte.) “Iranianët janë ende të padëshiruar ndaj rrezikut,” thotë Vaez. “Ata duan ta ndryshojnë perceptimin se janë kthyer si faktor i fortë. Por në të njëjtën kohë ekziston një perceptim se Izraeli ka vendosur një kurth për ta – ose për ta justifikuar zgjatjen e luftës ose për t’i tërhequr SHBA-në në të.”

Sa i përket administratës Biden, zyrtarët këmbëngulin se ata nuk e duan një luftë rajonale. Në vitin 2020, paraardhësi i Bidenit, Donald Trump, e urdhëroi vrasjen e Soleimanit në përgjigje të sulmeve ndaj forcave amerikane nga milicitë pro-iraniane. Kjo vrasje prodhoi një breshëri të zjarrit të raketave balistike iraniane në Al Asad të ngjashme me breshërinë e fundit (për të cilën Trump nuk iu përgjigj më tej).

Presidenti Biden ka qenë i kujdesshëm. Ai nuk dëshiron të futet në një luftë në Lindjen e Mesme në një kohë kur Amerika tashmë është dobësuar duke e mbështetur Ukrainën në luftën e saj kundër Rusisë dhe po përpiqet ta parandalojë një luftë tjetër kundër Kinës mbi Tajvanin. Presidenti Biden, për më tepër, po kërkon një mandat tjetër si president i SHBA-ve në zgjedhjet presidenciale të nëntorit 2024.

Në Irak dhe Siri, forcat amerikane përgjigjen shumë më rrallë sesa sulmohen. Në mënyrë të ngjashme në Jemen, Amerika në fillim e kufizoi veten në rrëzimin e raketave dhe dronëve që e kërcënonin Izraelin ose anijet që kalonin, lëshoi paralajmërime dhe siguroi një rezolutë mbështetëse të Këshillit të Sigurimit të OKB-së përpara se t’i sulmonte drejtpërdrejt Houthi-t.

“Administrata amerikane e di se ka një problem pa zgjidhje”, thotë Aaron David Miller nga Carnegie Endoëment for International Peace, një institut kërkimi në Uashington, DC. “Mund të përpiqet vetëm ta menaxhojë atë.”

Shpresa më e mirë e presidentit Biden është se Izraeli do të fitojë së shpejti, ose të paktën do ta përfundojë luftën e tij në Gaza, dhe në këtë mënyrë do ta zbehë tërbimin në të gjithë rajonin. Mirëpo Izraeli as nuk e ka mundur Hamasin e as nuk i ka rimarrë pengjet e tij dhe po tregon pak shenja se është që gati të ndalojë. Numri i të vdekurve palestinezë ka kaluar mbi 25,000. Disa e akuzojnë Izraelin për gjenocid. Kryeministri izraelit, Binyamin Netanyahu, po e refuzon kategorikisht thirrjen e presidentit Biden për një shtet të ardhshëm palestinez.

Ndërkohë që Biden po përpiqet që ta ruajë stabilitetin në Lindjen e Mesme, Miller sugjeron se një fatkeqësi e vetme ose sulm terrorist mund ta shtyjë rajonin në një luftë të plotë. “Në rast se kjo situatë vazhdon, dhe një nga këto sulme në fakt përfundon duke vrarë një numër të konsiderueshëm amerikanësh, administrata nuk do të ketë zgjidhje tjetër veçse ta sulmojë IRGC-në.”/The Economist

Rruga Press