Të mbijetuarit e dhunës seksuale të luftës në Kosovë tregojnë histori dhimbjeje dhe kuraje
Një libër i ri tregon përvojat traumatike të 13 grave dhe burrave që u sulmuan seksualisht gjatë konfliktit në Kosovë 1998-1999 në një përpjekje për të ofruar një kuptim më të thellë të dhunës seksuale të kohës së luftës dhe pasojave të saj.
“Ata na çuan në stacionin e policisë në Shtime dhe ne u futëm brenda një nga një. Mua më ra radha rreth mesnatës. Po binte shi.”
“Mund të dëgjonim britma nga torturat brenda. Pastaj dy oficerë policie më kapën dhe më futën në banjë. Unë po bërtisja ndërsa njëri prej tyre më mbante dhe më shtynte kokën poshtë. Tjetri më hoqi pantallonat dhe rripin duke përdorur një thikë dhe … i pari më përdhunoi.”
Luli – jo emri i tij i vërtetë – po kujton se si ai u përdhunua brenda një stacioni policie në qytetin e Shtimes në shtator 1998 gjatë luftës në Kosovë.
Pas përdhunimit, policia e dërgoi atë në kryeqytetin Prishtinë, ku kalvari i tij vazhdoi. “Më pas u abuzova përsëri seriozisht, u rraha… Po lutesha të më vrisnin në vend që të duroja atë që po më ndodhte.”
Historia e Lulit është një nga rrëfimet e disa të mbijetuarve të përdhunimeve në një libër të ri me titull “Përtej dhimbjes, drejt guximit: Tregime rreth traumës së dhunës seksuale gjatë luftës”, botuar në anglisht, shqip dhe serbisht nga Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës dhe ForumZFD Kosovë.
Libri është një kronikë e fuqishme e përdhunimit, torturës dhe traumës, si dhe shpresës dhe guximit. Ai gërmon thellë në pasojat afatgjata të dhunës seksuale gjatë luftës.
Mijëra gra besohet të kenë qenë viktima të dhunës seksuale të shkaktuar nga forcat serbe gjatë luftës së Kosovës 1998-1999, të cilës NATO i dha fund duke i dhënë fund sundimit të presidentit jugosllav Sllobodan Millosheviç mbi atë që ishte atëherë një provincë jugosllave.
Feride Rushti, drejtoreshë e Qendrës Kosovare për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës, e cila ofron mbështetje mjekësore, ligjore dhe financiare për të mbijetuarit e përdhunimeve të luftës, tha për BIRN, se libri përfshin histori jo vetëm të grave dhe vajzave, por edhe të burrave dhe djemve, në mënyrë që “të thellojë kuptimin tonë për dinamikën gjinore të luftës së Kosovës”.
“Heshtja ka qenë më e fortë te burrat e mbijetuar. Ndjesia e të lënduarit të bërthamës së përgjegjësisë për të mbrojtur nderin e familjes i ka bërë ata të heshtur dhe ka dyfishuar vuajtjen e tyre”, tha Rushiti.
Libri analizon se si vuajtjet e të mbijetuarve kanë prekur ata, familjet e tyre dhe fëmijët për më shumë se dy dekada, “sepse pasojat e një traume kaq të madhe nuk janë kurrë të kufizuara vetëm te viktimat e përdhunimit”, shpjegoi Rushti.
“Siç u provua në raste të tjera, edhe në Kosovë, me mostrajtimin e viktimave, trauma u trashëgua në brezin e ardhshëm”, tha ajo.
Frikë nga stigmatizimi
Feride Rushiti me kopje të lirbit të ri. Foto: KRCT.
“Përtej dhimbjes, drejt guximit” është vazhdimi i një libri të mëparshëm nga viti 2017, “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”, i cili gjithashtu hulumtoi përvojat e dhunës seksuale të kohës së luftës, stigmatizimin, përjashtimin dhe mohimin.
“Ky libër i ri është një thirrje për njohje dhe empati njerëzore. Reflektimi mbi përdhunimin dhe traumën është jetik për të trajtuar në një mënyrë të shëndetshme të kaluarën e vështirë dhe për të vendosur kohezionin shoqëror dhe paqen e qëndrueshme”, tha Korab Krasniqi nga ForumZFD Kosovë, një OJQ që përqendrohet në ballafaqimin me të kaluarën në Ballkanin perëndimor.
Shumë nga të mbijetuarit dhe familjarët e tyre thonë në libër se turpi dhe stigmatizimi i lidhur me dhunën seksuale do të nënkuptonte se ata nuk mund t’i tregonin askujt atë që ata kishin kaluar.
Në shkurt 2018, Komisioni Qeveritar për Njohjen dhe Verifikimin e Personave të Dhunuar gjatë luftës filloi të merrte aplikime për statusin zyrtar të të mbijetuarve të dhunës seksuale të luftës.
Dhënia e këtij statusi jo vetëm që ofron njohje zyrtare të vuajtjeve të një viktime, por gjithashtu i bën ata të pranueshëm për përfitime të tilla si pagesa mujore prej 230 eurosh.
Por shumë kanë hezituar të aplikojnë, nga frika se mund të stigmatizohen dhe përjashtohen.
Deri më tani ka pasur 1,510 aplikime, nga të cilat 976 janë pranuar. Por 217 janë refuzuar, shpesh për shkak të mungesës së dokumenteve mbështetëse, duke treguar se sa e vështirë mund të jetë të vërtetosh me fakte sulmet që kanë ndodhur më shumë se 20 vjet më parë.
Rushiti argumentoi se refuzimet dërgonin një “mesazh dekurajues” tek aplikuesit e tjerë të mundshëm. “Kjo do të ndikojë te të tjerët që po luftojnë brenda familjeve të tyre për të marrë mbështetjen e tyre për të aplikuar”, tha ajo.
Libri, ndërsa ekspozon traumat e së kaluarës, nxjerr në pah edhe rrëfimet e shpresës. Në historinë e tij, Luli shpjegon se si, pas shumë vitesh jetesë në mjerim, ai arriti të ribashkohej me gruan e tij dhe të fillonte trajtimin mjekësor.
Ai gjithashtu ofron një mesazh për të mbijetuarit e tjerë, duke u bërë thirrje atyre të mos heshtin: “Mos i mbani të gjitha përbrenda”, thotë ai./balkaninsight/