Sa realisht talebanët po e kontrollojnë Afganistanin?

Talebanët kanë marrë më shumë territor në Afganistan në dy muajt e fundit sesa në çdo kohë që kur u rrëzuan nga pushteti në vitin 2001.

Gjatë 20 viteve të fundit, harta e kontrollit të Afganistanit gjithnjë ka pësuar ndryshime.

Duket se talebanët janë inkurajuar javët e fundit nga tërheqja e trupave amerikane – duke rimarrë shumë rrethe nga forcat qeveritare.

Hulumtimet nga shërbimi afgan i BBC-së tregojnë se militantët tani kanë një prani të fortë në të gjithë vendin, përfshirë në veri dhe verilindje dhe provincat qendrore si Ghazni dhe Maidan Wardak. Ata gjithashtu po mbyllen në qytetet kryesore si Kunduz, Herat, Kandahar dhe Lashkar Gah.

Kush po e kontrollon Afganistanin

Me kontroll, nënkuptojmë rrethet dhe qendrat administrative, selitë e policisë dhe të gjitha institucionet e tjera qeveritare.

Trupat amerikane dhe aleatët e tyre të NATO-s i larguan talebanët nga pushteti në muajin nëntor të vitit 2001. Grupi kishte strehuar Osama Bin Ladenin dhe figura të tjera të al-Qaedas të lidhura me sulmet e 11 shtatorit të vitit 2001 në SHBA.

Por pavarësisht një pranie të vazhdueshme ndërkombëtare në rajon, miliarda dollarë mbështetje dhe trajnim për forcat qeveritare afgane, talebanët u rigrupuan dhe gradualisht rifituan forcën në zona më të largëta.

Fushat e tyre kryesore të ndikimit ishin rreth fortesave të tyre tradicionale në jug dhe jugperëndim – provincat veriore të Helmandit, Kandahar, Uruzgan dhe Zabul. Por gjithashtu, në kodrat e jugut Faryab në veriperëndim dhe në verilindje në malet e Badakhshanit.

Një studim i BBC -së në vitin 2017 tregoi se talebanët kishin nën kontroll të plotë një numër të konsiderueshëm të rretheve. Por studimi gjithashtu tregoi se ata ishin aktivë në shumë pjesë të tjera të vendit, duke kryer sulme javore ose mujore në disa zona.

Rreth 15 milionë njerëz – gjysma e popullsisë – u raportua se jetonin në zona ose të kontrolluara nga talebanët ose ku talebanët ishin haptazi të pranishëm dhe rregullisht kryen sulme kundër forcave qeveritare.

Zonat që i kontrollojnë Talebanët

Edhe pse ata tani kontrollojnë më shumë territor sesa nga viti 2001, situata në terren është e rrjedhshme.

Qeveria është detyruar të braktisë disa qendra administrative të rretheve, ku nuk mund të përballojë presionin e talebanëve. Të tjerat janë marrë me forcë.

Aty ku qeveria ka qenë në gjendje të riorganizojë forcat e saj ose të mbledhë milicinë lokale, ajo ka rimarrë disa zona që kishin humbur – ose luftimet në ato zona po vazhdojnë. Edhe pse shumica e trupave amerikane u larguan në muajin qershor, një numër tejet i vogël i tyre mbetet në Kabul gjersa Forcat Ajrore të SHBA-së kanë kryer sulme ajrore kundër pozicioneve të talebanëve gjatë ditëve të fundit.

Forcat qeveritare afgane kryesisht mbajnë qytete dhe rrethe që janë në fusha ose në luginat e lumenjve – e cila është gjithashtu vendi ku jeton shumica e popullsisë.

Zonat ku talebanët janë më të fortë janë rrallë të populluara, me më pak se 50 njerëz për kilometër katror në shumë zona.

Zonat që kanë pësuar ndryshime në udhëheqjen e tyre

Qeveria thotë se ka dërguar përforcime në të gjitha qytetet kryesore që kërcënohen nga Talebanët dhe ka vendosur një shtetrrethim një mujor natën në pothuajse të gjithë vendin në një përpjekje për ti ndaluar ata nga pushtimi i qyteteve.

Megjithëse duket se po mbyllen në qendra të tilla si Herat dhe Kandahar, Talebanët nuk kanë qenë ende në gjendje të kapin një të tillë. Fitimet territoriale që ata bëjnë, megjithatë, forcojnë pozicionin e tyre në negociata, dhe gjithashtu gjenerojnë të ardhura në formën e taksave dhe plaçkave të luftës.

Një numër rekord civilësh janë vrarë si rezultat i konfliktit në gjysmën e parë të këtij viti. Kombet e Bashkuara fajësojnë Talebanët për shumicën e 1,600 vdekjeve civile dhe elementë të tjerë anti-qeveritarë.

Luftimet gjithashtu kanë detyruar shumë njerëz të largohen nga shtëpitë e tyre – rreth 300 mijë janë zhvendosur që nga fillimi i vitit. UNHCR thotë se një valë e re e zhvendosjes së brendshme në krahinat e Badakhshan, Kunduz, Balkh, Baghlan dhe Takhar vjen pasi talebanët kanë kapur pjesë të mëdha të territorit rural.

Disa njerëz ikin në fshatra ose rrethe fqinje dhe kthehen në shtëpi disa ditë më vonë, të tjerët qëndrojnë të zhvendosur për disa kohë. Agjencia e lajmeve AFP raporton se ofensivat e Talebanëve gjithashtu kanë detyruar refugjatët afganë dhe trupat qeveritare të kalojnë kufirin me Taxhikistanin.

Vendbanimet më të populluara afgane

Talebanët gjithashtu raportohet se kontrollojnë një numër vendkalimesh të mëdha kufitare, përfshirë Spin Boldak, një portë kryesore për Pakistanin.

Taksa doganore për mallrat që hyjnë në vend përmes kalimeve që ata kontrollojnë tani mblidhen nga Talebanët – megjithëse shumat e sakta janë të paqarta pasi vëllimi i tregtisë ka rënë si rezultat i luftimeve.

Por, Islam Qala në kufirin me Iranin ishte, për shembull, i aftë të gjeneronte më shumë se 20 milionë dollarë në muaj.

Përçarja në rrjedhën e importeve dhe eksporteve ka ndikuar në çmimet e mallrave thelbësore në tregje – karburantet dhe produktet ushqimore në veçanti.

Rruga Press