Nga Lvivi në Kiev: reportazhi i gazetarëve francezë nga lufta në Ukrainë
Ka kaluar një muaj që kur Rusia nisi “operacionin e saj special ushtarak” më 24 shkurt, duke e kthyer Ukrainën në një zonë lufte. Në një udhëtim nga kufiri polak në kryeqytetin ukrainas të Kievit, France 24 takoi civilë dhe ushtarë të zhytur papritur në një konflikt brutal dhe të përgjakshëm.
Aeroportet e Ukrainës janë mbyllur të gjithë që nga fillimi i luftës, kështu që ne kalojmë kufirin rrugor nga Polonia më 11 mars.
Pas postës kufitare në Hrebenne, ndeshemi me pikat e para të kontrollit ku civilë të armatosur ukrainas monitorojnë hyrje-daljet e automjeteve dhe ndonjëherë kontrollojnë identitetin e tyre. Kanë mbetur edhe 70 kilometra për të shkuar për të arritur në qytetin e Lviv – ende i paprekur nga konflikti ndërsa afrohemi. Shumica e ambasadave perëndimore janë tërhequr atje.
Në stacionin e trenit të këtij “kryeqyteti kulturor” të Ukrainës, janë ende të dukshme tabelat që lexojnë “autobusë falas për në Poloni”, mbetje të skenave të panikut të javës së parë të konfliktit. Para Operës Kombëtare, familjet pozojnë për foto. Në mure, postera inkurajojnë qytetarët që t’i rezistojnë pushtimit rus. Alkooli është i ndaluar dhe një shtetrrethim i rreptë fillon në orën 22:00.
David Gormezano “Në Ukrainë, në posterat e luftës, në qytetin e bukur tëLviv me një të kaluar austriake dhe polake, Rusia paraqitet si një ari me gjunjë të thyer ose një shqiponjë perandorake me dy koka të prera.
Nga Lviv në Kiev
Në rrugën drejt kryeqytetit, shumica e pikave të karburanteve janë të pajisura me karburant. Kamionët dhe makinat po qarkullojnë ende në qendër të vendit, në “dheun e zi” ukrainas, shportën e bukës së Evropës, pa asnjë problem. Teksa i afrohemi Kievit, bashkohemi me një rrugë përgjatë Dnieper, lumit të madh që përshkon Ukrainën nga veriu në jug. Këtu, trafiku bëhet i pakët dhe kontrollet në postblloqe janë shumë më të rrepta, pasi vendasit kanë frikë nga infiltrimi nga agjentët rusë. Çdo fytyrë apo automjet i panjohur konsiderohet i dyshimtë. Hyjmë në kryeqytetin ukrainas. Blloqe betoni dhe mjete antitank bllokojnë autostradat dhe rrugët e shkreta.
“Putini është djalli”
Të dielën më 13 mars, kryeqyteti zgjohet në heshtje të ngrirë. Disa adhurues përballen me të ftohtin e acartë për të marrë pjesë në meshën në Manastirin e St Michael’s Golden-Domed. Emrat dhe portretet e luftëtarëve ukrainas që kanë vdekur në Donbas që nga viti 2014 mbulojnë muret në vendet përreth ndërtesës. Mitropoliti Epiphanius, primat i Kishës Ortodokse të Ukrainës, na thotë se është lutur për ata që po bombardohen, për ata që janë në strehimore dhe për shpëtimin e vendit. Ai përsërit se presidenti rus Vladimir Putin është mishërimi i “djallit” dhe se kjo luftë nuk është gjë tjetër veçse një “përballje mes së mirës dhe së keqes”.
Më herët në mëngjes, autoritetet ukrainase njoftuan se një bazë në Lviv e përdorur për stërvitjet e përbashkëta ushtarake midis forcave të Ukrainës dhe NATO-s ishte bombarduar gjatë natës. Duke sulmuar Ukrainën perëndimore për herë të parë, forcat ruse po demonstrojnë se mund të synojnë çdo vendndodhje në vend.
“Nesër mund të mos ketë as ujë e as energji”
Të hënën, më 14 mars, në rrugët e Kievit, kalimtarë të rrallë qëndrojnë në radhë jashtë farmacive dhe supermarketeve të vetëm që janë ende të hapur. Takojmë Yurin, i cili po shikon qytetin nga ballkoni i banesës së tij në katin e 13-të. Gruaja dhe vajza e tij kanë ikur në Suedi. Si të gjithë meshkujt e moshës 18 deri në 60 vjeç, Yuri mund të mobilizohet në çdo kohë. Ai shpjegon se “lufta do të jetë e gjatë sepse Putini i urren ukrainasit”.
Në këtë kullë të madhe në jug të qytetit kanë mbetur vetëm disa familje. Sipas autoriteteve, pothuajse gjysma e banorëve janë larguar nga Kievi. Në një lagje tjetër të kryeqytetit, ndeshemi ballë për ballë me Eduardin, një djalë të ri me një valixhe në dorë dhe me lot në sy, i cili shpjegon se dëshiron të shkojë në Francë.
Në pragun e shtëpisë që sapo ka lënë pas, takojmë katër gra që presin katastrofën e madhe që ata besojnë se është vetëm disa minuta larg: bombardimet masive ose rrethimi i qytetit nga trupat ruse. Ata flenë në bodrum. Natalia, partneri i së cilës po lufton në Mariupol me ushtrinë ukrainase, beson se Ukraina do ta fitojë luftën.
“Ata janë një luzmë egërsish”
Në orët e para të mëngjesit të së martës, ndërtesat e banimit brenda perimetrit të qytetit janë goditur nga sulmet ajrore ruse, ashtu si një ditë më parë. Ish-kampioni i botës në peshën e rëndë Vitali Klitschko, kryebashkiak i Kievit, mbërrin në vendngjarje, me jelek antiplumb në shpinë. “Është një kohë e vështirë dhe e rrezikshme,” thotë ai ndërsa zjarrfikësit përfundojnë shuarjen e flakëve. Të rrethuar nga gazetarë dhe kalimtarë të frikësuar, shërbimet e urgjencës nxjerrin katër trupa nga ndërtesa.
Aty pranë, disa ndërtesa janë dëmtuar nga një shpërthim i fuqishëm. Dritaret janë thyer dhe banorët po hedhin mbeturinat, mobiljet dhe kornizat e dyerve të shkatërruara nga dritaret. Në katin e tetë, Nina, një zonjë e moshuar, ka paketuar valixhen dhe pret dhëndrin që ta marrë nga banesa e saj, e cila është bërë e pabanueshme.
E lindur në Shën Petersburg dhe vajza e një oficeri ushtarak gjatë Bashkimit Sovjetik, ajo ndjen vetëm neveri për Rusinë. “I urrej ata, janë një luzmë egërsish. Tani ndihem ukrainase,” thotë ajo. Kievi është nën një shtetrrethim 36-orësh; banorëve u ndalohet të largohen nga shtëpitë e tyre, përveçse të arrijnë në një strehë.
“Ne kemi tanke, artileri, municione”
Kur Moska filloi “operacionin e saj special” në Ukrainë, ushtria ruse u përpoq menjëherë të sulmonte kryeqytetin ukrainas duke pushtuar aeroportin Hostomel dhe duke dërguar elementë të armatosur në qytet. Ushtria ukrainase i luftoi ata me rezistencë të ashpër dhe për ditë të tëra pati luftime të përgjakshme në komunat në kufi me Kievin – në Irpin në veçanti, por edhe në Bucha dhe Brovary. Ne i drejtohemi kësaj zone në veri të kryeqytetit të enjten, më 17 mars.
Eskorta jonë ushtarake na kërkon të mos bëjmë asnjë fotografi që mund të zbulojë vendndodhjen e saktë të llogoreve, bunkerëve dhe linjave të tjera mbrojtëse nëpër të cilat po kalojmë. Rrugës, ne zbulojmë në anë të rrugës dhjetëra arka boshe me raketa antitank, duke përfshirë Javelins të prodhuara në SHBA që janë bërë simbole të rezistencës ukrainase ndaj pushtimit rus.
Në fund të ditës, autoritetet ukrainase akuzojnë trupat ruse se kanë granatuar dhe shkatërruar teatrin e Mariupolit, ku ishin strehuar 500 deri në 1200 civilë, përfshirë shumë fëmijë. Një javë më vonë, numri i njerëzve të këtij sulmi mbetet i panjohur.
“Nxitoj të shkoj në punë”
Në Kiev, shpërthimet e lokalizuara nuk kanë të ndalur. Por pak nga pak, banorët duket se po mësohen me pritjen, dhe me ankthin. Në një supermarket, punonjësit janë të zënë me raftet e çorape. Ndër to Galina na tregon se “nxiton” në punë pasi i njeh prej kohësh klientët “e saj”, kanë nevojë për të dhe ndihet më e sigurt në punë sesa në shtëpi. Në të gjashtëdhjetat, ajo thotë se i ka parë të gjitha më parë dhe shpreson që paqja të vijë.
Pikat e hyrjes në jug të qytetit mbeten të hapura për trafik dhe kryeqyteti nuk po vuan nga mungesa e ushqimit, përveç bukës, e cila është e vështirë për t’u gjetur.
Drejtuesit e biznesit po marrin pjesë në përpjekjet e luftës në mënyrën e tyre, si sipërmarrësi Dmytro Tymoshenko, i cili e ka kthyer kompaninë e tij të bojës industriale në një platformë logjistike për luftëtarët.
Banorët e Kievit dhe bizneset po bashkërendojnë ndihmën dhe vetëmbrojtjen pasi luftimet konsumojnë periferitë
Që nga revolucioni Maidan në 2014 dhe shpërthimi i luftës në Donbas, grupet ultranacionaliste ukrainase janë parë me dyshim nga Perëndimi dhe janë etiketuar naziste nga Rusia. Për Moskën, vetëm ekzistenca e tyre justifikon pushtimin e Ukrainës.
Më i famshmi nga këto grupe, “Regjimenti Azov”, është integruar në ushtrinë ukrainase dhe aktualisht po lufton trupat ruse në Mariupol. Takohemi me Organizatën e Nacionalistëve Ukrainas (Oun), të cilët i shikojmë stërvitjet në pyjet përreth Kievit, të udhëhequr nga Oleg Magdych, një ish-pastor që mbikëqyr njësinë e vullnetarëve të rinj.
Ndërsa moti bëhet më i ngrohtë dhe pranvera fillon të fillojë, një takim me një grup të vogël teatror kthehet shpejt në një ribashkim miqsh. Para se të përballesh me tragjedinë dhe tmerrin, duhet të bësh shaka dhe të qeshësh. Rusët po “vrasin” vendin dhe është koha për solidaritet dhe luftim, deri në fitoren përfundimtare, thonë Aleksi dhe miqtë e tij 30-vjeçarë.
Historia e marrëdhënieve midis Ukrainës dhe fqinjit të saj pushtues është e mbushur me kufoma dhe mizori, shtojnë ata, duke u penduar që Evropa nuk e pa më parë Rusinë si një kërcënim vdekjeprurës. Tre javë luftë kanë fshirë përfundimisht çdo formë pacifizmi.
Ikim nga Kievi
Të hënën, më 21 mars, kryeqyteti zgjohet me imazhet e “Retroville”, një qendër tregtare krejt e re e shkatërruar plotësisht nga një goditje e fuqishme ruse. Shpërthimi u dëgjua në të gjithë qytetin dhe vrau të paktën tetë persona, megjithëse nuk është e qartë nëse viktimat ishin civilë apo ushtarë. Ushtria ruse pretendon se qendra tregtare në modë po përdorej si një depo armësh dhe municionesh.
Kryeqyteti ukrainas ka mbajtur frymën prej ditësh dhe tani ndjehet sikur kërcënimi po afrohet. Para se të largohemi nga qyteti, takojmë një ish-anëtar të Legjionit të Huaj të Francës dhe një infermiere ushtarake franceze, të cilët kanë ardhur për t’u bashkuar me ushtrinë ukrainase.
I parë nga e gjithë bota, konflikti ruso-ukrainas ngre spektrin e një lufte të tretë botërore. Nga ana e tyre, banorët e Kievit po përgatiten për një shtetrrethim të ri 36-orësh, të ndarë mes frikës së një lufte të gjatë e të ndyrë dhe bindjes se Ukraina do ta kalojë.
Ky reportazh është prodhuar nga 11 – 21 mars 2022 me James André, Jonathan Walsh, Oleksii Gordieiev, Natalia Parubocha dhe ekipet e FRANCE 24.
Rruga Press