Ndërsa talebanët ua ndalojnë vajzave shkollën, ëndrrat e nënave të tyre gjithashtu shkatërrohen

KABUL-Brenda apartamentit të familjes së saj në katin e tretë, Suraya është përgatitur prej vitesh për të arritur ëndrrën e saj për t’u bërë astronaute e NASA-s.

Nxënësja e klasës së 11-të është e para në klasën e saj, ka një pasion për fizikën dhe astronominë dhe flet anglisht mirë. Brenda shtëpisë së saj të ngushtë dhe të shkatërruar, Susan ëndërron të bëhet mjeke. Nxënësja e klasës së shtatë dëshiron të ndihmojë në mbajtjen e familjes së saj të varfër një ditë.

Por të premten e kaluar, rruga drejt ëndrrave të tyre u bllokua. Ato mësuan se nuk mund të ndiqnin më shkollën e mesme, si vajzat e panumërta të tjera afgane. Talibanët dekretuan që vetëm djemtë mund të ktheheshin në klasat e shtatë deri në 12 këtë javë. Ishte një tregues tjetër i një të ardhmeje të zymtë, për gratë dhe vajzat në Afganistan, ku liritë arsimore dhe të tjera që ata kanë përqafuar gjatë dy dekadave të fundit, po shpërbëhen sistematikisht.

“Nëse nuk mund të vazhdoj studimet, nuk mund të jem personi që dua të jem,” tha Suraya, 15 vjeç, me një vështrim të dhimbshëm në sytë e saj në formë bajame. “Më bën të ndihem e pashpresë.” Personi që e kupton tronditjen e saj më shumë është nëna e saj, Frozan. Ajo, gjithashtu, u ndalua nga talebanët të shkonte në shkollë kur grupi sundoi për herë të parë në mesin e viteve 1990.

Ndërsa talebanët vendosin kufizime në arsim, jo ​​vetëm që po e mbyt këtë brez të vajzave afgane, por gjithashtu shkakton deja vu për brezin e mëparshëm. Shumë nga nënat e tyre ishin fëmijë ose adoleshente gjatë regjimit taleban midis 1996 dhe 2001 dhe iu nënshtruan kodeve të ashpra islame, që privuan gratë nga pothuajse çdo të drejtë themelore.

“Unë u përballa me shumë probleme nën talebanët,” tha Humaira, nëna e Susan. “Unë doja që vajzat e mia të mos bëheshin si unë.”

Ndërsa një gazetë afgane përpiqet të mbijetojë, pasi talebanët u rrëzuan pas sulmeve të 11 shtatorit, shumë gra afgane përfituan nga liritë e reja të krijuara nga prania perëndimore dhe miliarda ndihma, duke u përqëndruar shumë në rritjen e të drejtave të grave dhe pjesëmarrjes në shoqëri. Ato u diplomuan nga shkollat ​​dhe kolegjet, duke u bërë mjeke, juriste dhe gazetare. Ato punuan së bashku me burrat në qeveri dhe në biznese. Të tjerat morën trajnime profesionale në programet e fuqizimit, të krijuara nga Kombet e Bashkuara dhe organizatat e tjera të ndihmës.

Dhe gratë lindën vajza, duke shpresuar se do të kishin shumë më tepër mundësi dhe do të arrinin lartësi edhe më të mëdhaja. Ato kurrë nuk kanë pritur që fëmijët e tyre të hyjnë në një spirale të ngjashme, rënëse siç kanë bërë dikur nën talebanët.

“Fatkeqësisht, historia po përsëritet,” tha Frozan, duke mbledhur buzët. Ashtu si të tjerët të intervistuar për këtë histori, ajo dhe Humaira folën me kushtin që vetëm emrat e tyre të parë dhe të vajzave të tyre të përdoren për të parandaluar hakmarrjet nga talebanët.

“Talibanët nuk kanë ndryshuar”

Zabihullah Mujahid, zëdhënës i talibanëve dhe zëvendës ministër i informacionit, tha këtë javë se vajzat në klasat e shtatë deri në klasën e dymbëdhjetë, do të lejohen të kthehen në klasa sapo të jetë krijuar një sistem, për t’u siguruar atyre transport dhe lehtësira të tjera për të krijuar një mjedis të sigurt.

Vajzat dhe djemtë e klasave të ulëta aktualisht mund të ndjekin shkollën, me klasat e treta deri në të gjashtë të ndara. “Sistemi ka ndryshuar,” tha Mujahid për Tolo News, për një grup mediatik afgan. “Ka ardhur një qeveri islamike. Ne po punojmë në një qasje në mënyrë që të gjitha gratë dhe vajzat të mund të vazhdojnë arsimin dhe punësimin e tyre. ”

Por ai nuk specifikoi se kur do të rifillonin klasat. Ajo që gjithashtu mbetet e paqartë është se sa i rreptë do të jetë interpretimi i talebanëve, për ligjin fetar islam ndaj arsimimit të vajzave. Shenjat janë të frikshme. Talibanët javën e kaluar deklaruan se gratë do të lejohen të studiojnë në universitete, por jo më në të njëjtat klasa me meshkujt, sepse “bashkëedukimi është në kundërshtim me ligjin e sheriatit”.

Pas 20 vitesh të luftës fetare, luftëtarët talebanë në Kabul thonë se e humbasin betejën. Burrat gjithashtu nuk do të lejohen të mësojnë gra ose vajza në klasën e tretë dhe më lart. Një raport i fundit i UNESCO -s paralajmëroi se mungesa e mësuesve femra, vështirësitë në pagimin e rrogave të mësuesve dhe tërheqja e ndihmës ndërkombëtare, mund të çojë në përjashtimin e vajzave dhe grave nga arsimi.

Jashtë klasave, gratë, përveç atyre që punojnë në sektorin e shëndetit publik, janë urdhëruar të qëndrojnë në shtëpi derisa të përmirësohet siguria. Luftëtarët talebanë kanë rrahur gra, për demonstrata kundër qeverisë në detyrë, ku asnjë grua nuk është në mesin e 33 ministrave të kabinetit të saj. Gratë në Herat raportojnë se janë abuzuar dhe privuar nga liritë themelore nga talebanët, sipas një raporti të Human Rights Watch të publikuar të enjten.

Militantët gjithashtu kanë mbyllur Ministrinë e Çështjeve të Grave dhe e kanë zëvendësuar atë me një ministri për “promovimin e virtytit dhe parandalimin e veseve” – ​​një kthim mbrapa në sundimin e mëparshëm të talebanëve, në të cilin një entitet i quajtur në mënyrë të ngjashme, mbikëqyri policinë fetare të “moralit”, e cila fshikullonte gratë në rrugët nëse nuk i bindeshin diktatit të talebanëve.

“Talibanët nuk kanë ndryshuar,” tha Frozan.

Precedenti i regjimit

Frozan ishte 12 vjeç dhe jetonte në qytetin verior të Sheberganit, kur talebanët morën kontrollin e Afganistanit në 1996. Militantët deklaruan me shpejtësi se vajzat mbi 8 vjeç nuk mund të merrnin arsim. Ashtu si tani, talebanët fillimisht thanë se masa ishte e përkohshme.

Vajzat, thanë mullahët, do të ktheheshin në klasa sapo të përmirësohej siguria dhe të krijoheshin lehtësira për një arsimim, sipas interpretimit të talibanëve të ligjeve fetare islame. Jo vetëm që vajzat nuk u kthyen në shkollë, por gratë u ndaluan të punonin, përfshirë mijëra mësuese. Gjithashtu grave u kërkohej të vishnin mbulesa nga kyçet e këmbës, të njohura si burka dhe lejoheshin të ecnin në rrugë vetëm me një të afërm mashkull.

Policia fetare zbatoi ligjet e tyre me rrahje, madje edhe ekzekutime publike për çdo shkelje morale të perceptuar. “Kam qarë shumë,” tha Frozan, tani 37 vjeç, duke kujtuar momentin kur i thanë që shkolla e saj ishte mbyllur. “Nuk kishte asnjë shpresë për të ardhmen tonë.” Nëna e saj, mësuese, nuk pranoi të pranonte gjendjen e rëndë të së bijës. Ajo mësoi Frozan dhe katër motrat e saj në një shkollë nëntokësore, për vajzat brenda shtëpive të njerëzve, një akt i dënueshëm me rrahje.

Një vit më vonë, ata u transferuan në rrethin e tyre në Ghazni, ku pleqtë e fshatit negociuan me komandantët lokalë talebanë, për të lejuar që vajzat të arsimohen, tha Frozan. Militantët ranë dakord me disa kushte: Vajzat mbanin burka, nuk përziheshin me djemtë dhe mësonin lëndë islame, përfshirë arabishten, së bashku me kurset e tyre të rregullta.

Humaira kishte një përvojë krejtësisht të ndryshme. E rritur në një zonë rurale konservatore, ajo kurrë nuk mori arsim. Kur arritën talebanët, ajo ishte në mesin e të 20-ave. Një ditë, një anëtar i policisë fetare talebane, e vuri re atë në tregun lokal. “Ai më goditi me kamzhik që erdha pa një të afërm mashkull,” kujton Humaira, tani 52 vjeç, e cila mbante veshur, veshje tradicionale dhe një shami të bardhë, fytyrën e saj të mbuluar me një maskë kirurgjikale.

Pastaj, burri i saj u arrestua nga luftëtarët talebanë, për arsye që ai nuk i njeh deri më sot. “Ata më rrahën gati për vdekje,” kujtoi ai. Familja u arratis në Pakistanin fqinj, ku qëndruan derisa talebanët u rrëzuan nga pushteti. Kur u kthyen në Kabul, Humaira mori pjesë në një projekt të grave të OKB -së ku ajo u trajnua për t’u bërë rrobaqepëse.

Burri i saj, me krahun e tij të çalë nga rrahjet e talebanëve, nuk mund të punonte. Humaira u bë ofruesja e vetme e familjes. Frozan fitoi një diplomë universitare në letërsi dhe gjuhë. Ajo u bë një aktiviste për të drejtat e grave dhe punoi në disa pozicione të lidhura me të drejtat e njeriut në ish-qeverinë afgane, Kombet e Bashkuara dhe agjenci të tjera.

Këtë vit, ajo fitoi një diplomë master në të drejtën ndërkombëtare. Ajo është krenare që është më e suksesshme se dy vëllezërit e saj, tha ajo. Hapësira për kundërshtime u hap në Afganistan pasi talebanët u rrëzuan 20 vjet më parë. Tani militantët po përpiqen ta mbyllin atë. Ishte një kohë e përshtatshme si për gratë ashtu edhe për vajzat e tyre. Sipas UNESCO-s, shkrim-leximi i grave pothuajse u dyfishua nga 17 për qind në 30 për qind gjatë 20 viteve të fundit, edhe pse miliona vajza ende luftuan për të marrë një arsim, veçanërisht në zonat e kontrolluara nga talebanët.

Numri i vajzave në shkollën fillore u rrit nga pothuajse asnjë në 2001 në 2.5 milion në 2018, dhe ato në arsimin e lartë u rritën nga afërsisht 5,000 në 90,000 gjatë së njëjtës periudhë. “Vajzat e mia janë gratë e para në familjen tonë që shkojnë në shkollë,” tha Humaira, duke parë me krenari 12-vjeçaren Susan dhe motrën e saj 20-vjeçare, Sona, të cilat po aplikojnë në universitete.

“Unë nuk mund të ëndërroj më”

Sot, ka pasiguri, frikë dhe shumë pyetje. Suraya ka studiuar për provimin e saj të gjuhës angleze si gjuhë e huaj, me shpresën se do të aplikojë në kolegje në Shtetet e Bashkuara, Kanada dhe Turqi. Por a do të jetë ajo në gjendje të ndjekë klasën e 12 -të dhe të diplomohet?

“Sigurisht, do të ndikojë në aplikimet e mia në kolegj, nëse nuk mund të vazhdojmë studimet tona,” tha Suraya, e cila kishte veshur një këmishë të bardhë, triko të zeza dhe mbajtëse në dhëmbë. Dhe nëse talebanët e lejojnë atë të ndjekë përsëri mësimet, në çfarë mase do ta censurojnë kurrikulën? A do të jetë ajo në gjendje të studiojë shkrimtaret femra që i pëlqen të lexojë apo aktivistët e të drejtave të grave që admiron? Apo shkrimtarë perëndimorë, siç është Charles Dickens?

Një ditë më parë ajo mbaroi së lexuari “Një përrallë për dy qytete”, tha ajo. Ajo tani është e përfshirë në autobiografinë e Nelson Mandelës, “Ecje e gjatë drejt lirisë”. Po shkencat, thelbësore për t’u bërë astronaute? “Astronavigimi është një punë interesante,” tha Suraya. “Do të ndihmojë qeniet njerëzore të mësojnë më shumë rreth universit dhe të dinë më shumë për ekzistencën e tyre.” Vëllai i saj 13-vjeçar dëgjon nga divani. Ajo po i mëson anglisht dhe lëndë të tjera, por atij i lejohet të shkojë në shkollë. Kur dëgjoi se ajo nuk mund të ndiqte më mësimet, ai u zemërua, tha ai. “Diskriminim është diskriminim.”

Pavarësisht nëse Suraya kthehet në klasë, prindërit e saj janë të vendosur ta edukojnë atë. Ndryshe nga vitet 1990, është më e lehtë të shkollosh në shtëpi përmes kurseve online. Suraya tashmë po merr kurse përmes Akademisë Khan, një kompani arsimore falas online. “Unë kurrë nuk do të heq dorë nga studimet e mia,” tha Suraya. “Arsimi është shumë i rëndësishëm për jetën tonë.” Frozan gjithashtu ka më shumë kohë të lirë. Pasi talebanët morën kontrollin muajin e kaluar, asaj iu tha të mos kthehej në punën e saj qeveritare. Nuk ka gjasa që ajo të kthehet në punë: Ajo ishte një menaxhere gjinie dhe diversiteti, duke u siguruar që kishte një vend pune etnikisht të larmishëme dhe më shumë mundësi për gratë. Tani ajo po mendon të ndjekë gjurmët e nënës së saj. Janë pesë vajza të tjera në ndërtesën e tyre të parandaluara nga arsimimi. Frozan dhe burri i saj po planifikojnë të hapin një shkollë nëntokësore në apartamentin e tyre.

“Ne nuk mund t’i besojmë sistemit aktual,” tha ajo. “Ne do të përpiqemi të vazhdojmë në të njëjtën mënyrë si nëna ime 25 vjet më parë.” Susan jeton në një univers tjetër. Ajo nuk ka kompjuter për të hyrë në kurse online as para për të blerë libra ose për të marrë kurse private.

Prindërit e saj mezi mund të përballojnë të paguajnë për rrymën e dobët dhe qiranë e tyre. Humaira, gjithashtu, është përsëri një viktimë e talebanëve. Ajo punoi për vite në një fabrikë veshjesh që siguronte burrin dhe pesë fëmijët e saj. Kur talebanët hynë në Kabul, punëdhënësi i saj e pushoi nga frika.

“Ai më tha:” Talibanët nuk do t’ju lejojnë të punoni, “kujton Humaira. Duke kujtuar rrahjen e saj të kaluar, ajo refuzon të largohet nga shtëpia pa burka për të gjetur punë të tjera. Por çmimet e tyre janë rritur në gati 50 dollarë, një shumë që ajo nuk mund ta përballojë. Ajo është e shqetësuar për vajzat e saj. Notat e Sona-s nuk ishin mjaft të mira për një universitet publik dhe nuk mund të përballonin një privat. Ajo gjithashtu donte të bëhej mjeke. “Çdo ditë ata qajnë sepse janë në shtëpi,” tha Humaira. Të dyja vajzat tani bëjnë gatimin, rregullojnë shtretërit dhe pastrojnë shtëpinë. Susan gjithashtu kujdeset për dy mbesat e saj të vogla. Ndonjëherë, Susan nxjerr librat e saj të klasës së gjashtë, të vetmet libra që posedon, dhe i rilexon ato. “Më mungon gjithçka për shkollën, shokët e klasës, mësimet e mia, ëndrrat që kisha,” tha ajo. “Tani, nuk mund të ëndërroj më sepse talebanët janë kthyer.”

© Rruga Press