Harrojini tulipanët dhe mullinjtë e erës, Holanda është plaku i pistë i Evropës

Imazhi holandez i një parajse progresiste është thjesht PR i mirë – ju duhet vetëm të shikoni rekordin e saj për klimën

Nga Laura Basu, përktheu nga origjinali Rruga Press

Progresistët në Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA shpesh duket se mendojnë se nëse do të kishim vetëm përfaqësim proporcional, të gjitha problemet tona politike do të zgjidheshin. Por nëse Holanda ka një situatë kalimtare, mendoni përsëri. Pas shtatë muajsh grindje politike dhe dy votave të dështuara mosbesimi ndaj kryeministrit ‘kujdestar’ Mark Rutte, duket se kabineti i ardhshëm holandez do të përbëhet nga të njëjtat parti si ai i fundit. Kjo përkundër faktit se 71% e votuesve holandezë kundërshtojnë vazhdimin si më parë.

Kabineti i mëparshëm ra për shkak të një skandali në të cilin zyra e taksave akuzoi në mënyrë të rreme dhjetëra mijëra prindër për mashtrim me përfitimet e fëmijëve. Gjuetia e shtrigave i la viktimat – të cilat në mënyrë rutinore ishin të profilizuara etnikisht – me jetën e tyre të shkatërruar. Javën e kaluar u zbulua se shërbimet sociale hoqën 1,115 fëmijë të viktimave nga shtëpitë e tyre midis 2015 dhe 2020. Në lajme të tjera, Pandora Papers zbuloi se lideri i Kristian Demokratëve, Wopke Hoekstra, kishte investuar dhjetëra mijëra euro në një kompani kutish letre (një lloj kompanie që përdoret zakonisht për shmangien e taksave) në Ishujt e Virgjër Britanikë. Hoekstra vazhdon si ministër i financave.

Një studim i kohëve të fundit që krahason qëndrimet e publikut me politikën e qeverisë holandeze zbuloi se njerëzit e pasur që nuk votojnë përfaqësohen më mirë se ata me të ardhura të mesme dhe të ulëta që votojnë. Nëse preferencat e të ardhurave të mesme dhe të ulëta përfaqësohen ndopak në vendimet e politikave, kjo është rastësi, sepse pikëpamjet e tyre përkojnë me pikëpamjet e të pasurve. Fjala për këtë është plutokraci.

Dhe që të mos kaloj një artikull të tërë për Holandën pa i përmendur ato, të mos harrojmë se e djathta ekstreme – që përfaqëson antisemitët, islamofobët e karrierës dhe racistët biologjikë, homofobet dhe mizogjenët, mohuesit e klimës dhe mohuesit e Covid-it – tani zënë 20% të vendeve në shtëpinë e ulët.

Një mik që punon në drejtësinë tatimore më thotë se imazhi i vendit është jashtëzakonisht i rëndësishëm për Rutte dhe ai mërzitet shumë kur Holanda përshkruhet si një parajsë fiskale. Por në këtë pikë, imazhi i Holandës si progresive dhe demokratike, është thjesht një PR i mirë.

Miqtë në lëvizjet klimatike, jashtë Holandës, shpesh supozojnë se vendi duhet të jetë mirë kur bëhet fjalë për mjedisin. Por Holanda renditet në tre vendet e fundit për prodhimin e energjisë së rinovueshme në Evropë. Ajo reduktoi emetimet e saj të CO2 me 7% midis 2009 dhe 2019, krahasuar me një mesatare të BE-së prej 10%, dhe MB e Danimarka me 23% dhe 25% respektivisht. Ajo mban numrin më të madh të bagëtive për km katror nga çdo vend në botë.

Tregjet e lira

Ky rekord mund t’ju befasojë, por është tërësisht i njejtë me një sërë qeverish (tre të fundit të udhëhequra nga Rutte) që kanë prioritizuar interesat e biznesit të madh mbi të gjitha. Prodhimi i energjisë filloi të liberalizohej në fund të viteve 1990, që do të thotë se qeveria solli ligje për të krijuar një treg dhe për të nxjerrë furnizimin me energji jashtë kontrollit të saj. Kjo hapi rrugën për privatizimin dhe për ndërkombëtarët që të hyjnë dhe të marrin kontrollin e furnizimit me energji.

Vënia e energjisë në duart e sektorit privat ka çuar në disa rezultate vërtet perverse. Në vitin 2015, Holanda u bë vendi i fundit në Evropë që ndërtoi termocentrale të reja me qymyr – tre prej tyre. Më pas, në vitin 2019, qeveria u detyrua nga gjykata e saj supreme të reduktonte në mënyrë drastike emetimet e karbonit, duke e çuar atë në ndalimin e djegies së qymyrit nga viti 2030. Kompania Uniper kërkon 850 milionë euro si rezultat, ndërsa një tjetër, RWE, po kërkon për një çmim të mirë 1.4 miliardë. Nëse jepet, do të dalë nga xhepat e taksapaguesve. Kjo nuk i ka penguar këto kompani të provojnë fatin e tyre për subvencione të gjelbra për të vënë në projekte dytësore ato të hidrogjenit dhe biomasës – burime energjie që në fakt nuk janë të gjelbra.

Vendi është goditur rëndë nga kriza e gazit, me çmimet që u rritën 800% në bursë që nga viti i kaluar dhe shumë familje ranë në varfëri energjetike. Për shkak të tekave të një peizazhi energjetik të kontrolluar nga korporatat, Holanda është një importues dhe eksportues i madh i gazit. Gazi i tij vjen kryesisht nga fushat në veriun e privuar të vendit, ku dekada shpime nga NAM, një sipërmarrje e përbashkët midis Shell dhe ExxonMobil, kanë shkaktuar mijëra tërmete që po shkatërrojnë shtëpi dhe po i bëjnë ndërtesat e shkollave të pasigurta.

Rutte më në fund i është bërë presion të mbyllë shpimin e gazit dhe të paguajë dëmshpërblim për viktimat, por ai tani po e targeton rajonin për një termocentral bërthamor dhe si një “qendër hidrogjeni”. Deri kohët e fundit, NAM ishte përgjegjëse për vlerësimin e kërkesave për dëme kundër vetes. Me mbështetjen e qeverisë, NAM tani po planifikon të rrisë shpimet e gazit në Detin Wadden – një vend i trashëgimisë së UNESCO-s.

Padrejtësi klimatike

Politika holandeze e klimës është projektuar në atë mënyrë që taksapaguesit paguajnë kompanitë ndotëse për të ndotur. Industria holandeze emeton më shumë se pesë herë më shumë gaz serë sesa të gjitha familjet holandeze së bashku. Megjithatë familjet paguajnë më shumë se pesë herë më shumë taksë energjie sesa industria dhe gjeneruesit e energjisë. Paratë e mbledhura nga taksa e energjisë supozohet të shkojnë për projektet e energjisë së qëndrueshme. Kompania energjetike Vattenfall Nederland dhe filialet e saj, në pronësi të qeverisë suedeze, morën 536 milionë euro nga taksa midis 2015 dhe 2020, përveç 915 milionë eurove të premtuara për projektet e planifikuara në vitet e ardhshme. Në atë kohë kompania ka ulur përgjysmë përqindjen e energjisë së qëndrueshme që prodhon në Holandë, nga 12% në 6%.

Në përgjithësi, kompanitë e mëdha ndotëse marrin 8 miliardë euro nga fondet e qeverisë çdo vit. Sipas fjalëve të Jesse Pinkman në Breaking Bad, kjo është Kafkiane, yo.

Kjo padrejtësi klimatike përsëritet në nivel ndërkombëtar. Si një kolonizator, Holanda i detyrohet një borxh klimatik pjesës tjetër të botës. Në vend të kësaj, ne po marrim hapësirën e karbonit të njerëzve të tjerë. ‘Kapaciteti mbajtës’ i karbonit holandez është 0,9 hektarë për person, por ne përdorim 5,9 hektarë për person – që do të thotë se ne po emetojmë shumë më tepër se pjesa jonë e drejtë e CO2.

Mbreti i karburantit fosil, Shell, ka pasur një marrëdhënie të gjatë dhe të ngatërruar me shtetin holandez, bazuar në dhunën koloniale, që kur u bë Royal Dutch Shell në vitin 1907. Janë të njohura pretendimet për përfshirjen e Shell në vrasjen e Ken Saro Wiwa dhe Ogoni 9 në Nigeri. Qendra për Kërkime mbi Korporatat Shumëkombëshe (SOMO) dokumenton më tej rolin e luajtur nga Shell në projektet koloniale në Indonezi, Afrikën e Jugut, Mozambik dhe Kanada. Shteti holandez vazhdon të mbështesë Shell-in dhe gjigantët e tjerë të karburanteve fosile deri në miliarda, pavarësisht se ato janë kompani në dështim – duke përfshirë 2.4 miliardë dollarë për projektet e kapjes dhe ruajtjes së karbonit, të cilat revista Nature i ka përshkruar si “të menduarit magjik”.

Nga gjykatat në rrugë

Nëse ju, si unë, po kërkoni dëshpërimisht një shpresë për klimën, ajo mund të gjendet jo në veprimet e qeverisë, por kundër qeverisë dhe partnerëve të saj të biznesit. Në maj të vitit 2021, Milieudefensie (Miqtë e Holandës së Tokës) fitoi një vendim gjykate historik, që detyronte Shell të reduktonte emetimet e saj globale të karbonit me 45% deri në vitin 2030. Në janar një gjykatë holandeze urdhëroi gjithashtu Shell t’u paguante kompensim fermerëve nigerianë për derdhjet e naftës që kanë shkaktuar shkatërrimin e tokës së tyre.

Këto rezultate pasuan një vendim të mëparshëm historik në 2015, i cili urdhëronte qeverinë holandeze të reduktonte emetimet e gazrave serë me të paktën 25% deri në fund të vitit 2020 krahasuar me nivelet e vitit 1990. Në vend që të pranonin vendimin, kabinetet Rutte shpenzuan përpjekjet e tyre duke e luftuar atë derisa Gjykata e Lartë la në fuqi vendimin e vitit 2019. Kjo detyroi ndalimin e lartpërmendur të qymyrit. Qeveria mund ta ketë përmbushur objektivin e saj të mandatuar për vitin 2020 – por vetëm për shkak të pandemisë së koronavirusit. Ata me siguri nuk do ta bëjnë këtë në vitin 2021. Po kështu, vetëm nëpërmjet urdhrave të gjykatës, shpimi i gazit në Groningen po hiqet përfundimisht dhe se qeveria po merr masa për të ulur nivelet e rrezikshme të ndotjes me nitrogjen në vend.

Por shumë aktivistë thonë se vendimet e gjykatave nuk janë të mjaftueshme, veçanërisht me qeveritë dhe korporatat që janë të vendosura t’i pengojnë ato. Të rinj e të mëdhenj po dalin në rrugë, duke përdorur disa metoda kreative dhe me disa rezultate mbresëlënëse. Në mbledhjen e aksionerëve të Shell 2021, grupi i veprimit #ShellMustFall u vesh si punëtorë ndërtimi, performoi duke marrë një top të shkatërruar në selinë e Shell dhe informoi banorët vendas se zyrat do të hiqeshin për të krijuar vend për një Tribunal Ndërkombëtar për Drejtësinë Klimatike.

Kolektivi i artistëve dhe aktivistëve Fossil Free Culture NL ka organizuar ndërhyrje artistike në institucionet kulturore që nga viti 2016 për të çliruar vendin nga ‘lavazhi artistik me reklamë’ – ku kompanitë ndotëse bashkëpunojnë me institucionet kulturore për të ‘pastruar’ imazhin e tyre. Deri më sot, ata kanë arritur të bindin Muzeun Van Gogh, Sallën Kombëtare të Koncerteve dhe Muzeun e Shkencës që t’i japin fund partneritetit të tyre me Shell.

Lëvizja po ngrihet dhe po diversifikohet. Në COP26 ka shumë të ngjarë të gjeni të menduarit inteligjent dhe zgjidhje kreative – jo në korridoret e pushtetit. /Open Democracy – Rruga Press/

Rruga Press