Gurët më të vjetër në Tokë

Historia 4.54 miliardë vjeçare e Tokës është shënjuar nga tranzicione dramatike gjeologjike që kanë zhdukur pjesën më të madhe të regjistrimeve të hershme. Megjithatë, gurët antikë të shpërndarë në mbarë globin ofrojnë një vështrim të paçmuar në vitet e para formuese të planetit, duke zbuluar detaje rreth zhvillimit dhe mjediseve të hershme të Tokës. 

Jack Hills, 4.4 miliardë vjeçar

Jack Hills në Australinë Perëndimore përmban zirkone, materialet më të vjetra të Tokës, të datuara rreth 4.4 miliardë vjet më parë. Këto minerale të qëndrueshme mbijetojnë ndaj erozionit dhe shkatërrimit, duke ofruar një dritare drejt fëmijërisë së Tokës. Teknikat e datimit me uranium konfirmojnë moshën e tyre. Disa zirkone tregojnë praninë e ujit të freskët në Tokë vetëm 600 milionë vjet pas formimit të saj, një tregues i hershëm i kushteve të banueshme. 

Rripi i gurëve jeshilë të Nuvvuagittuq-it, 3.8–4.3 miliardë vjeçar

Në Quebecun verior, Rripi i gurëve jeshilë të Nuvvuagittuq-it mund të ketë gurin më të vjetër të ruajtur në Tokë. Rripat e gjelbër janë mbetje të baseneve oqeanike të lashta të përbëra nga shkëmbinj metamorfikë dhe vullkanikë. Ndërsa datimi i zirkonit e vlerëson këtë brez në 3.8 miliardë vjet, disa studime sugjerojnë një moshë deri në 4.3 miliardë vjet, ndoshta nga era Hadeane. Ky brez mund të përmbajë gjithashtu gjurmë të jetës së hershme bakteriale, të datuara midis 4.3 dhe 3.7 miliardë vjet më parë. 

Gneisi i Akastës, 4 miliardë vjeçar

Kompleksi i gneisit të Akastës në Kanadanë veriore është formacioni më i vjetër i datuar me siguri, i formuar nën temperatura dhe presione të larta 4 miliardë vjeçare më parë. Ky shkëmb metamorfik u datua izotopikisht duke analizuar raportet e uraniumit dhe plumbit, duke e bërë atë një gur themeli për kuptimin e evolucionit të hershëm të korës së Tokës. 

Rripi i gurëve jeshilë të Isuas, 3.8 miliardë vjeçar

Rripi i Isuas në Groenlandën perëndimore përmban disa nga gurët më të vjetër të Tokës dhe prova të mundshme të jetës së hershme. Studiuesit zbuluan struktura që ngjajnë me stromatolite, të cilat janë struktura mikrobiale të datuara rreth 3.7 miliardë vjet më parë. Këto zbulime, megjithëse të debatuara, sugjerojnë praninë e jetës primitive në mjedise detare të cekëta. Isua përmban gjithashtu mbetje të oqeanit primitiv të magmës së Tokës, të datuara rreth 4.5 miliardë vjet më parë, menjëherë pas formimit të planetit. 

Rripi i gurëve jeshilë të Barbertonit, 3.5–4.1 miliardë vjeçar

Rripi i gurëve jeshilë të Barbertonit në Afrikën e Jugut ofron njohuri mbi aktivitetin e hershëm tektonik dhe tërmetet rreth 3.3 miliardë vjet më parë. Zirkonet antike të gjetura këtu datojnë deri në 4.1 miliardë vjet, duke zbuluar detaje rreth formimit të korës së Tokës. Në vitin 2021, studiuesit krijuan një hartë të pjesshme të brezit, duke zbuluar një rregullim kaotik të blloqeve gjeologjike. 

Kompleksi i Napierit, 3.6–4 miliardë vjeçar

Kompleksi i Napierit në Antarktidën Lindore përmban zirkone që datojnë nga 3.6 deri në 4 miliardë vjet më parë. Një zirkon i vetëm i datuar në 4 miliardë vjet tregon indirekt ekzistencën e blloqeve të hershme të korës, të cilat ishin të rëndësishme në formësimin e sipërfaqes së Tokës gjatë erës Arkeane. 

Zona e Anshanit, 3.8 miliardë vjeçare

Zona e Anshanit në verilindje të Kinës përmban gurët më të vjetër të vendit, pjesë e Kratonit të Kinës Veriore. Megjithëse shtrihet në 1,502,193 kilometra katrorë, formacionet e lashta zënë më pak se 20 kilometra katrorë. 

Bertha e madhe, 4 miliardë vjeçare

Një gur i jashtëzakonshëm i marrë nga Hëna gjatë misionit Apollo 14 në vitin 1971, i njohur si Bertha e madhe, mendohet se e ka origjinën nga Toka 4 miliardë vjet më parë. Përbërja e tij, e ngjashme me granitin dhe kuarcin, është e rrallë në Hënë, por tipike për Tokën. Shkencëtarët besojnë se u nxor nga Toka nga një përplasje asteroidi dhe më pas përfundoi në Hënë, duke ofruar një lidhje unike ndërplanetare. 

Këto formacione antike jo vetëm që bëjnë kronikën e historisë gjeologjike të Tokës, por gjithashtu ofrojnë të dhëna mbi mjedisin e hershëm, origjinën e jetës dhe proceset që formësuan planetin tonë. Përmes këtyre gurëve, zbulojmë fragmente të një historie miliarda vjet në krijim. / Live Science

Rruga Press