Bota po bëhet më pak perëndimore. Çfarë duhet të bëjnë evropianët?

Nga Richard Rousseau /Përktheu Rruga Press

Dominimi perëndimor gradualisht po zbehet dhe bashkë me të po kthehet përparësia e forcës ndaj ligjit. Bota po largohet nga perëndimorizimi. Çfarë duhet të bëjnë evropianët?

Për një kohë të gjatë, konceptimi i botës perëndimore për marrëdhëniet ndërkombëtare, është bazuar në balancën e fuqisë të vendosur nga Traktatet e Westfalisë (1648). Këto traktate krijuan një rend ndërshtetëror në Evropë duke filluar nga shekulli i 17-të, i karakterizuar nga barazia juridike midis shteteve. Shteti sovran ishte themeli i rendit politik, edhe nëse dëshmitë historike sugjerojnë se ky nocion u prezantua në shekullin e 19-të.

Për të siguruar që asnjë shtet nuk u përpoq të prishte këtë ekuilibër, u formua një koalicion, për të ndaluar ambiciet pushtuese të Napoleonit gjatë Luftërave Napoleonike. Ky sistem gjeti shprehjen e tij në konceptin e “Koncertit Evropian“, i cili u përfshi në Kongresin e Vjenës në 1815. Karta e OKB-së, e cila pohon barazinë sovrane të anëtarëve të organizatës, i ka mbështetur këto parime deri në ditët e sotme. Loja ndërkombëtare u dominua nga marrëdhëniet e pushtetit dhe ekuilibri i fuqive.

Në Azi, rritja e Kinës po paraqet një sfidë për praninë e Amerikës në rajonin Azi-Paqësor. Në një letër të bardhë, mbi bashkëpunimin aziatik të sigurisë, të lëshuar në janar 2017, zyrtarët kinezë përcollën dëshirën e tyre për të zëvendësuar hegjemoninë amerikane në rajon, duke çmontuar aleancat e kohës së Luftës së Ftohtë (Koreja, Japonia, Filipinet, Australi). Letra e Bardhë theksoi gjithashtu se fuqitë e vogla nuk duhet të pengojnë ato më të mëdha, pasi kjo shërben vetëm për të forcuar ambiciet hegjemoniste të Kinës. Në Afrikë, Konsensusi i Pekinit, një vizion merkantilist i marrëdhënieve ndërkombëtare, që daton nga fillimi i viteve 2000, i ka lejuar Kinës të zhvillojë marrëdhënie me vendet që prodhojnë lëndë të parë, pa u kufizuar nga konsideratat etike. Kina është përshkruar si një kolos, një forcë e dukshme globale dhe një ndryshim i lojës. Ajo kërkon hapësirë ​​dhe duhet të sigurojë furnizime adekuate të energjisë, duke ushqyer gjithashtu popullsinë e saj të madhe dhe duke përmbushur kërkesat e klasës së mesme në rritje. Pa rezultuar domosdoshmërisht në politika përçarëse, kjo ka një ndikim të rëndësishëm në marrëdhëniet e vendit me pjesën tjetër të botës.

Rusia gjithashtu po përpiqet të rivendosë një sferë ndikimi. Mund ta bëjë këtë duke u mbështetur në pakicat rusishtfolëse në Evropën Lindore, Donbas, shtetet baltike, Kaukaz dhe Krime. “Bota ruse” shërben si themeli ideologjik. Është një mënyrë e lehtë për Rusinë që të justifikojë të drejtën e kontrollit (ose edhe më shumë) mbi situatat politike në vendet fqinje.

Është gjithashtu një formë e fuqisë së butë që përdoret për të projektuar imazhin e Rusisë në mbarë botën. Në Lindjen e Mesme dhe Libi, Rusia është kryesisht e shqetësuar për të rifituar pozicionin e saj dhe ndonjëherë mund të pengojë diplomatikisht dhe ndonjëherë të ndërhyjë ushtarakisht në mbështetje të një regjimi (Siri), ose një fraksioni (Libi). Mund të japim shembuj të shumtë të vendeve, politika e jashtme e të cilave karakterizohet nga një pohim i fuqishëm i pushtetit – India, Turqia, Egjipti, Irani, madje edhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Ky vjen si një zgjim i vrazhdë për demokracinë perëndimore, të cilat nuk duken më si modele! Rendi ndërkombëtar, i vendosur nga dominimi perëndimor po shpërbëhet.

Këto zhvillime duket se po rezultojnë nëpër botë si kriza, të shënuara nga rikthimi i pushtetit mbi ligjin, por edhe nga dyshimet për aftësinë e multilateralizmit, për t’u marrë me çështjet globale. Bota moderne është në një gjendje fluksi. Strategjitë e pushtetit duket se janë dominuese. Megjithatë, për të ndikuar pozitivisht në evolucionin e botës, evropianët – dhe perëndimorët në përgjithësi – duhet të vazhdojnë të mbrojnë parimet e tyre. Për Kontinentin e Vjetër, të gjitha përpjekjet në atë drejtim do të jenë të kota, për sa kohë që politika e jashtme evropiane nuk e ka zgjedhur identitetin e saj, qoftë si komponent europian i një blloku perëndimor, apo si një fuqi balancuese autonome.

Për ta bërë këtë, Bashkimi Evropian duhet të ruajë pozicionin e tij si fuqi botërore. Për shkak se jemi kthyer në një sistem balancimi të pushtetit, BE-ja duhet të jetë në gjendje të kundërbalancojë fuqitë dominuese. Megjithatë, me mbrojtjen amerikane, Evropa nuk e ka zgjedhur kurrë rrugën e pushtetit.

Dhe, nëse fuqia evropiane ekziston, ajo është e ngjashme me fuqinë e butë, e cila bazohet në ndikimin dhe fuqinë e tërheqjes, në krahasim me fuqinë e fortë, e cila bazohet në fuqinë e armëve dhe parasë. Kjo është e pamjaftueshme për të konkurruar dhe influencuar pjesën tjetër të botës në shkallë globale. Le të kujtojmë përkufizimin e Raymond Aron për pushtetin: “Fuqi në skenën ndërkombëtare, unë quaj kapacitetin e një njësie politike, për të imponuar vullnetin e saj mbi njësitë e tjera”. Politika e jashtme e Evropës nuk mund të qëndrojë në mbrojtje. Diplomacia e re në shekullin 21, ende nuk është shpikur në këtë periudhë tranzicioni. Kjo është një sfidë ekzistenciale për evropianët, të cilët kanë një histori të gjatë dhe janë të aftë të ndërmjetësojnë dhe lehtësojnë të gjitha proceset e paqes. Diplomatët e sotëm evropianë, mund të ndihmojnë për ta bërë Evropën një forcë paqeje. Evropa, vendlindja e rendit Westfalian dhe e shtetit-komb, ka një rol për të luajtur në këtë botë me horizonte të mjegullta.

© Rruga Press