Arti armen që rrezikon të zhduket nga Azerbajxhani

Baku njoftoi, edhe pse më pas u tërhoq pjesërisht, se do të ndërmarrë hapa për t’i fshirë ato që ai i quan “gjurmë fiktive” të trashëgimisë armene. Bëhet fjalë për disa copëza arti në kishat që ndodhen në rajonin Nagorno Karabak – tani nën kontrollin e Azerbajxhanit.

Manastiri Dadivank (fotografia më lart) është një nga shumë lokacione të krishtera, të cilat janë rimarrë nga Azerbajxhani gjatë luftës me forcat etnike armene për kontrollin e Nagorno Karabakut, në vitin 2020. Dadivank aktualisht është nën kontrollin e paqeruajtësve rusë brenda territorit të Azerbajxhanit. ​

Më 3 shkurt, Ministria e Kulturës e Azerbajxhanit shkaktoi zemërim, kur njoftoi se ka krijuar një komitet “për të hequr gjurmët fiktive të shkruara nga armenët në tempujt fetarë të albanëve”, në zonat e rimarra nga azerbajxhanasit.​

Në një postim në Twitter, Komisioni i SHBA-së për Lirinë Ndërkombëtare Fetare tha se është “thellësisht i shqetësuar nga planet e Azerbajxhanit për të hequr mbishkrimet apostolike armene nga kishat”.

“Ne i bëjmë thirrje Qeverisë që t’i ruajë dhe mbrojë vendet e lutjeve dhe objektet e tjera fetare dhe kulturore”, tha ky komision.

Zyrtarët e Azerbajxhanit vazhdimisht kanë përsëritur se monumentet antike në rajonin e Nagorno Karabakut janë me origjinë nga albanët kaukazianë, e jo armene, dhe se veprat e artit, si guri më lart, janë “falsifikime”.

​Kur presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, vizitoi kishën në mars të vitit 2021, ai e mohoi shkrimin armen në hyrje.

“Të gjitha këto mbishkrime janë të rreme”, tha Aliyev.

“Ato janë shkruar më vonë”, duke sugjeruar se kisha ka origjinë nga albanët kaukazianë.

​Historianët thonë se fiset e krishtera albane kanë jetuar në një zonë të Azerbajxhanit të sotëm. Mbreti i tyre i fundit është vrarë më 822.

​Në vitet 1950, akademiku kontrovers azerbajxhanas, Ziya Bunyadov, për herë të parë nxori teorinë se kishat e lashta në Nagorno Karabak janë ndërtuar nga fise të zhdukura albane dhe jo nga armenët. Ky pretendim është mbështetur gjithnjë e më shumë viteve të fundit nga zyrtarët e Azerbajxhanit.

​Pretendimi për origjinën albane është trajtuar gjerësisht nga studiuesit ndërkombëtarë.

Thomas de Waal, ekspert britanik për Kaukazin, i cilëson pretendimet e Azerbajxhanit si “mjaft të çuditshme” dhe thotë se argumenti “ka nëntekstin e fortë politik” se armenët “nuk kanë pasur pretendime [ndaj Nagorno Karabakut]”.

Bunyadov qëndron pas një artikulli famëkeq, në të cilin ka pretenduar se armenët kanë sajuar një masakër të armenëve, më 1988, për të përdhosur Azerbajxhanin.

​Pas njoftimit të 3 shkurtit nga ministri i Kulturës i Azerbajxhanit se është ngritur një grup punues për “rindërtimin e tempujve të armenizuar albanë”, Ministria e Kulturës doli me një përgjigje ndaj raportimit të, siç tha, “mediave të huaja të njëanshme”.

​Deklarata e 7 shkurtit dukej si një zmbrapsje e pjesshme. Sipas saj, grupi punues pritet t’i nxjerrë në dukje të gjitha “falsifikimet” e monumenteve në territorin e rimarrë, të cilat më pas “do t’i paraqiten komunitetit ndërkombëtar”.

​Një vendim i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, i lëshuar në dhjetor të vitit 2021 mbi një rast të ngritur nga Armenia, thotë se Azerbajxhani “duhet t’i marrë të gjitha masat e nevojshme për të parandaluar dhe ndëshkuar aktet e vandalizmit dhe përdhosjes, që prekin trashëgiminë kulturore armene” në territoret e rimarra.

​Por, ka frikë se, pas fshirjes së trashëgimisë armene nga enklava azerbajxhanase Naksivan, Azerbajxhani do të vazhdojë me zhdukjen e trashëgimisë kulturore armene në zonat e rimarra.

Analistët thonë se Azerbajxhani ka rritur ndikimin në Perëndim, për shkak të tensioneve të tij me Moskën, e cila ka rrezik të pushtojë Ukrainën.

​Nga frika se Rusia mund të kufizojë rrjedhën e gazit në Bashkimin Evropian, si pasojë e tensioneve me Ukrainën, komisionarja evropiane e Energjisë, Kadri Simson, ka qëndruar në Baku më 4 shkurt.

Pas takimit, Simson përshëndeti lidhjet “e forta dypalëshe” me vendin autoritar, ndërsa presidenti i Azerbajxhanit, Aliyev, shpalli një “fazë të re” të partneritetit me BE-në. Marrë nga /rel/

Rruga Press