COP30: Bota po mbetet prapa në uljen thelbësore të emetimeve të metanit

Hulumtimet nga një agjenci e OKB-së thonë se bota është e destinuar të mos i arrijë objektivat e dakordësuara katër vjet më parë, pavarësisht teknologjisë së disponueshme dhe stimujve të qartë.
Emetimet e metanit në mbarë botën janë ende në rritje pavarësisht një premtimi global të miratuar në vitin 2021 nga disa vende, është paralajmëruar samiti i klimës COP30, duke e vënë në rrezik të madh një qëllim kritik për zbutjen e ndryshimeve klimatike.

Gjetjet janë objekt i Raportit Global të Statusit të Metanit 2025, të prodhuar nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP) dhe Koalicioni për Klimën dhe Ajrin e Pastër (CCAC). Së bashku ato shpjegojnë se, ndërsa është bërë përparim në frontin e metanit, bota do të ketë vështirësi të kufizojë ngrohjen globale në 1.5°C midis tani dhe vitit 2050, nëse nuk përpiqet të arrijë objektivat e saj më shpejt.

Metani është një gaz serrë jo-CO2 që rrjedh nga prodhimi i lëndëve djegëse fosile ose tretja e bagëtive dhe është një kontribues i rëndësishëm në ngrohjen globale. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA) thotë se gazi është përgjegjës për rreth 30% të rritjes së temperaturës globale që nga revolucioni industrial.

Metani bllokon nxehtësinë në mënyrë më efektive sesa dioksidi i karbonit, por qëndron në atmosferë vetëm për 10 deri në 12 vjet, ndërsa dioksidi i karbonit vazhdon për qindra ose mijëra vjet. Shkencëtarët e klimës argumentojnë se përpjekjet e shtuara për të ulur emetimet e metanit mund të përshpejtojnë me shpejtësi përpjekjet për të zbutur temperaturat në rritje.

Megjithatë, raporti i fundit shpjegon se emetimet e metanit janë ende në rritje dhe se objektivat e vendosura për t’i ulur ato nuk po arrihen.

Bazuar në politikat dhe premtimet aktuale kombëtare, UNEP dhe CCAC parashikojnë një ulje neto prej 8% të emetimeve të metanit deri në vitin 2030. Kjo është shumë më poshtë objektivit prej 30% të vendosur katër vjet më parë në COP26 në formën e Premtimit Global për Metanin, të cilit iu bashkuan 159 vende dhe Komisioni Evropian.

“Ulja e emetimeve të metanit është një nga hapat më të menjëhershëm dhe efektivë që mund të ndërmarrim për të ngadalësuar krizën klimatike, duke mbrojtur njëkohësisht shëndetin e njeriut”, tha drejtoresha ekzekutive e UNEP, Inger Andersen.

Raporti thekson gjithashtu se duke pasur parasysh urgjencën e problemit, e vetmja mënyrë për të ulur mjaftueshëm emetimet e metanit deri në vitin 2030 është nëpërmjet legjislacionit dhe rregulloreve ekzistuese, të tilla si ato të miratuara nga shtetet anëtare të BE-së.

Disa nga zgjidhjet e përmendura në raportin e UNEP përfshijnë programe zbulimi dhe riparimi të rrjedhjeve, mbylljen e puseve të braktisura në sektorin e naftës dhe gazit, si dhe masa për menaxhimin e ujit për kultivimin e orizit.

Duke iu përgjigjur publikimit të raportit, Komisioneri Evropian për Energjinë, Dan Jørgensen, tha se qëllimi tani është të shkallëzohen zgjidhjet teknologjike që do t’i ndihmojnë industritë të ulin emetimet e metanit.

“Premtimi Global për Metanin e ka transformuar ambicien në përparim të prekshëm”, tha ai. “Në të gjithë sektorët dhe kontinentet, vendet dhe kompanitë po dëshmojnë se reduktimet e metanit janë të arritshme – dhe ofrojnë ajër më të pastër, ekonomi më të forta dhe një klimë më të sigurt”.

UNEP dhe CCAC vlerësojnë se mbi 80% e objektivit të reduktimit të emetimeve deri në vitin 2030 mund të arrihet me kosto të ulët, me masat në sektorin e energjisë që ofrojnë 72% të potencialit të përgjithshëm të zbutjes, të ndjekura nga mbeturinat (18%) dhe bujqësia (10%).

Përmirësimi i zbatimit
Jonathan Banks, Drejtor Global i Programit për Parandalimin e Ndotjes nga Metani në Task Forcën për Ajër të Pastër, tha se vetëm sektori global i energjisë mund të ulë emetimet e metanit deri në 86% deri në vitin 2030, duke ulur rreth 94 milionë ton emetime në vit me zgjidhje që kushtojnë vetëm një pjesë të vogël të të ardhurave të sektorit.

“Ajo që na duhet tani është veprim urgjent dhe i koordinuar për të kapur këtë potencial të madh për të përkulur kurbën e ndryshimeve klimatike në jetën tonë”, tha Banks, duke shtuar se “boshllëqet e vazhdueshme” në zbatim dhe monitorim duhet të rregullohen sipas rregulloreve të naftës dhe gazit.

Sektori i qymyrit në veçanti “mbetet ndjeshëm prapa”, sipas raportit COP30, i cili citon një “mungesë të iniciativave vullnetare globale për kompanitë” pavarësisht zgjidhjeve të provuara.

Sipas organizatës kërkimore mjedisore Ember, Polonia është emetuesi më i madh i metanit nga minierat e qymyrit në BE, duke përbërë më shumë se 60% të emetimeve totale të minierave të qymyrit të bllokut në vitet e fundit.

Sabina Assan, analiste e lartë e Ember, tha se ligji i metanit i Bashkimit Evropian, i miratuar në vitin 2024, mund të jetë një faktor përcaktues në uljen e emetimeve të metanit nga minierat e qymyrit në Poloni, por zbatimi i dobët dhe mungesa e ndëshkimeve do të minojnë ndikimin e tij.

“Shtetet anëtare duhet të bashkohen për zbatimin e plotë për ta pozicionuar BE-në si rajonin e parë që do të ofrojë ulje të thella dhe të besueshme të metanit dhe më në fund do të fillojë veprimet në një sektor të qymyrit që ka mbetur prapa përkundër opsioneve të zbutjes lehtësisht të disponueshme dhe me kosto të ulët”, tha Assan.

Rruga Press