Nga Henry Ford te Elon Musk, pse industrialistët e mëdhenj tundohen kaq shpesh nga e djathta ekstreme?

Guillaume Duval, ish-kryeredaktori i revistës Alternatives économiques, shkroi mbi këtë temë në dhjetor, përkthyer në shqip nga Rruga Press

Gjatë inaugurimit të Donald Trump si President i Shteteve të Bashkuara, Elon Musk zgjodhi qartë të bënte një përshëndetje fashiste në fund të fjalimit të tij. Ky episod të kujton kompromisin e thellë të një industrialisti tjetër të famshëm amerikan, Henry Ford, me nazizmin. Pse industrialistët e shkëlqyer si Ford dhe Musk tundohen kaq shumë nga idetë e ekstremit të djathtë? Ndryshe nga sa dëgjojmë shpesh, në radhë të parë nuk është interesi i tyre.

Duke kombinuar standardizimin e pjesëve dhe linjën e montimit, Henry Ford revolucionarizoi Shtetet e Bashkuara dhe më pas botën në fillim të shekullit të 20-të duke ulur rrënjësisht koston dhe rrjedhimisht çmimin e automobilave. Megjithatë, ai nuk kishte shpikur asgjë, as automobilin që kishte ekzistuar tashmë për disa dekada, as linjën e prodhimit që ishte tashmë në përdorim, veçanërisht në thertoret e Çikagos. Risia e tij konsistonte në kombinimin e këtyre elementeve ekzistuese në një mënyrë origjinale.

Henry Ford zgjodhi t’i paguajë punonjësit e tij më shumë se mesatarja, në mënyrë që ata të qëndrojnë me të për një kohë të gjatë dhe kështu të bëhen më produktivë falë përvojës së fituar. Ky kombinim i produkteve të lira dhe pagave relativisht të larta nënkuptonte që modeli ekonomik që u bë dominues pas Luftës së Dytë Botërore shpesh përshkruhej si “fordizëm”. Megjithatë, ky emërtim është kryesisht mashtrues, sepse Ford ka qenë gjithmonë një kundërshtar i ashpër i sindikalizmit dhe i marrëveshjeve kolektive dhe i shpenzimeve të qeverisë që kanë qenë në qendër të suksesit të “Fordizmit”. Ai ishte, si Elon Musk, një autokrat i plotë dhe i thekur.

Ai ishte gjithashtu një antisemit obsesiv, i cili ishte gjithashtu shumë i pranishëm në debatin publik për të mbrojtur këto ide, veçanërisht me një vepër me katër vëllime mbi “Internacionalja hebreje, problemi kryesor i kohës sonë”. Ai ishte gjithashtu një admirues i pakushtëzuar i Hitlerit, të cilin e mbështeti shumë aktivisht si në Gjermani (ku Ford kishte fabrika) ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara, ku lëvizja pro-naziste ishte shumë e fuqishme para luftës. Ford, i cili ishte bërë shumë i popullarizuar falë makinave të tij të lira, “makina e fermerit”, kishte qenë pothuajse një kandidat republikan në zgjedhjet presidenciale amerikane të vitit 1924 për të përfaqësuar këtë ndjeshmëri raciste dhe antisemitike.

Elon Musk ka një profil të ngjashëm. Ai u rrit dhe u socializua në një familje të klasës së mesme të bardhë në Afrikën e Jugut përpara se të fillonte të bënte biznes në Shtetet e Bashkuara si një emigrant i paligjshëm (ai kishte vetëm një vizë studentore në atë kohë).

As nuk shpiku asgjë në mënyrë strikte, as Paypal, as SpaceX, as Tesla dhe aq më pak Twitter. Por ai arriti t’i bëjë bizneset e tij të ndryshme të lulëzojnë me një menaxhim shumë autoritar (dhe po aq antisindikal sa ai i Fordit) dhe një vullnet të hekurt të kombinuar me një ekspozim të fortë në debatin publik, veçanërisht rreth ideve transhumaniste, duke tronditur tregjet që deri më tani dukej relativisht fikse, qoftë në financa, hapësirë, automobila apo informacion.

Pasi u bë njeriu më i pasur në botë, ai mbështeti aktivisht Donald Trumpin, përfaqësuesin e ideve më autoritare dhe reaksionare në Shtetet e Bashkuara, edhe pse ai nuk mund të ishte vetë kandidat për presidencën (për këtë, duhet të lindësh në Shtetet e Bashkuara).

Pse industrialistët po aq novatorë dhe karizmatikë sa Ford dhe Musk tundohen kaq shpesh nga e djathta ekstreme?

Interesi i tyre financiar shpesh vihet në pah. Ata padyshim që do të përfitojnë në afat të shkurtër nga shkurtimet e taksave dhe reduktimet e të drejtave të punëtorëve të premtuara përgjithësisht nga forcat e ekstremit të djathtë. Por liberalizmi ekonomik autoritar nuk është realisht në interesin e tyre afatmesëm në një nivel rreptësisht ekonomik, sepse ai redukton kërkesën duke varfëruar njerëzit dhe dobëson infrastrukturat thelbësore kolektive (arsim cilësor, sistem shëndetësor efikas, sistem gjyqësor i besueshëm, mjedis i shëndetshëm…) për suksesin afatgjatë të biznesit të tyre.

Fashizmi dhe nazizmi shkatërruan ekonomitë gjermane dhe italiane dhe suksesi i asaj që u quajt në mënyrë të pahijshme “Fordizëm” gjatë “30 viteve të lavdishme” ishte në realitet në kundërshtim radikal me idetë e Henri Fordit me rritje të mprehtë të shpenzimeve publike dhe marrëveshjeve kolektive të përhapura.

Nëse këta industrialistë kryesorë tundohen kaq shpesh në mënyrë spontane nga e djathta ekstreme, kjo është mbi të gjitha sepse ata janë thelbësisht kundër çdo forme demokracie. Ata janë të bindur se kishin të drejtë vetë në shoqërinë e tyre për ta çuar atë drejt suksesit dhe se e njëjta gjë duhet të ndodhë në shoqëri: një njeri i fortë duhet të vendosë i vetëm për të mirën e vendit.

Ata as nuk besojnë për asnjë moment se mund të ketë diçka si barazia mes qenieve njerëzore. Ata mendojnë për veten shumë më të lartë se të tjerët dhe besojnë se vetëm njerëzit e kalibrit të tyre janë të aftë për të qeverisur shoqëritë ashtu siç qeverisin bizneset. Dhe kur ata janë socializuar edhe në mjedise thellësisht raciste si Ford dhe Musk, kjo urrejtje ndaj barazisë mund të marrë lehtësisht format më të neveritshme.

Sa i përket vëllazërisë, ky nocion është padyshim krejtësisht i huaj për ta. Ata e kanë parë gjithmonë botën si një xhungël armiqësore ku gjithçka që ka rëndësi është lufta e të gjithëve kundër të gjithëve.

Shkurtimisht, nëse industrialistët e mëdhenj aq karizmatikë si Fordi dhe Musk tundohen kaq shpesh të mbështesin të djathtën ekstreme, kjo nuk është aq shumë për shkak të interesave të tyre, të cilat regjimet autoritare në realitet më shpesh i shkatërrojnë, por për shkak të tipareve të karakterit që lejuan. ato të shfaqen dhe vizioni i botës që ata zhvilluan në krye të kompanive të tyre.

Rruga Press