Ish-kampioni rus i shahut, Kasparov tregon në detaje si shembet Rusia perandorake putiniste dhe si shdërrohet në federatë demokratike

Nga Garry Kasparov dhe Mikhail Khodorovsky

Regjimi i presidentit rus Vladimir Putin po jeton me kohë të marrë borxh. Vala e historisë po kthehet dhe gjithçka, nga përparimet e Ukrainës në fushën e betejës, tek uniteti dhe vendosmëria e qëndrueshme e Perëndimit përballë agresionit të Putinit, tregojnë se viti 2023 do të jetë një vit vendimtar. Nëse Perëndimi qëndron i vendosur, regjimi i Putinit ka të ngjarë të shembet në të ardhmen e afërt.

Megjithatë, disa nga partnerët kryesorë të Ukrainës vazhdojnë t’i rezistojnë furnizimit të Kievit me armët që i nevojiten për të dhënë goditjen me nokaut. Administrata e Presidentit të SHBA-së, Joe Biden në veçanti duket e frikësuar nga kaosi që mund të shoqërojë një humbje vendimtare e Kremlinit. Ajo ka refuzuar të dërgojë tanke, sisteme raketore me rreze të gjatë veprimi dhe dron që do t’i lejonin forcat ukrainase të luftojnë kundër sulmuesve të tyre, të rimarrin territorin e tyre dhe t’i japin fund luftës. Fundi i sundimit tiranik të Putinit me të vërtetë do të ndryshojë rrënjësisht Rusinë (dhe pjesën tjetër të botës) – por jo në mënyrën se si mendon Shtëpia e Bardhë. Në vend që të destabilizonte Rusinë dhe fqinjët e saj, një fitore e Ukrainës do të eliminonte një forcë të fuqishme revanshiste dhe do të nxiste kauzën e demokracisë në mbarë botën.

Rusët pro-demokracisë që refuzojnë regjimin totalitar të Putinit – një grup të cilit i përkasin autorët – po bëjnë gjithçka që munden për të ndihmuar Ukrainën të çlirojë të gjitha territoret e pushtuara dhe të rivendosë integritetin e saj territorial në përputhje me kufijtë e njohur ndërkombëtarisht të vitit 1991. Ne po planifikojmë gjithashtu për të nesërmen e Putinit. Komiteti rus i Veprimit, një koalicion i grupeve të opozitës në mërgim që ne bashkëthemeluam në maj 2022, synon të sigurojë që Ukraina të kompensohet me të drejtë për dëmin e shkaktuar nga agresioni i Putinit, që të gjithë kriminelët e luftës të mbahen përgjegjës dhe që Rusia të transformohet nga një diktaturë mashtruese në një republikë federale parlamentare. Nuk duhet patur frikë nga fundi i afërt i mbretërimit të Putinit, me fjalë të tjera; duhet pritur me krahë hapur.

Frikëra të pabazuara

Përpjekja e Putinit për të rivendosur perandorinë e humbur të Rusisë është e destinuar të dështojë. Prandaj, momenti është pjekur për një tranzicion drejt demokracisë dhe një transferim të pushtetit në nivelet rajonale. Por që të ndodhë një transformim i tillë politik, Putini duhet të mposhtet ushtarakisht në Ukrainë. Një humbje vendimtare në fushën e betejës do të depërtonte aurën e pathyeshmërisë së Putinit dhe do ta ekspozonte atë si arkitektin e një shteti në dështim, duke e bërë regjimin e tij të prekshëm ndaj sfidave nga brenda.

Perëndimi, dhe mbi të gjitha Shtetet e Bashkuara, janë në gjendje të ofrojnë mbështetje ushtarake dhe financiare për të përshpejtuar të pashmangshmen dhe për ta çuar Ukrainën drejt një fitoreje të shpejtë. Por administrata Biden ende nuk është bashkuar rreth një përfundimi të qartë për luftën dhe disa zyrtarë amerikanë kanë sugjeruar që Kievi duhet të konsiderojë heqjen dorë nga një pjesë e territorit të tij në ndjekje të paqes – propozime që nuk janë qetësuese. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky e ka bërë të qartë se populli ukrainas nuk do ta pranojë kurrë një marrëveshje të tillë. Çdo lëshim territorial i bërë Putinit do të çojë në mënyrë të pashmangshme në një luftë tjetër përgjatë rrugës.

Në themel të mosgatishmërisë së Uashingtonit për furnizim me armët e nevojshme qëndron frika nga pasojat e mundshme të mposhtjes me vendosmëri të Rusisë në Ukrainë. Shumë në administratën e Bidenit besojnë se rënia e Putinit mund të shkaktojë kolapsin e Rusisë, duke e zhytur shtetin e armatosur bërthamor në kaos dhe potencialisht duke forcuar Kinën.

Por frikëra të tilla janë të mbivlerësuara. Rreziku i një kolapsi rus është, natyrisht, real. Por është më i madh me Putinin në detyrë – duke e shtyrë vendin në një drejtim gjithnjë e më të centralizuar dhe militarizuar – sesa do të ishte nën një regjim demokratik dhe federal. Sa më gjatë të mbetet në pushtet regjimi aktual, aq më i madh është rreziku i një këputjeje të paparashikueshme. Agresioni i Putinit ka ekspozuar paqëndrueshmërinë e natyrshme të modelit të tij të qeverisjes, i cili është ndërtuar mbi nevojën për t’u përballur me armiqtë e huaj. Mafia e Kremlinit, duke e kthyer Rusinë në një terren për planet e saj ushtarake, tashmë ka kërcënuar se do të përdorë armë bërthamore në Ukrainë. Prandaj, Uashingtoni nuk duhet t’i frikësohet kolapsit të regjimit të Putinit, por mbijetesës së tij të vazhdueshme.

Për gati dy dekada, disa ekspertë perëndimorë kanë pohuar se populli rus nuk do ta pranojë kurrë demokracinë dhe se Rusia është e dënuar me revanshizëm. Në të vërtetë, propaganda e Putinit ka arritur të rrënjos në një segment të konsiderueshëm të shoqërisë ruse pikëpamjen se vlerat perëndimore janë krejtësisht të huaja për Rusinë. Por integrimi ekonomik me Perëndimin u ka mundësuar vendeve të tjera të kapërcejnë trashëgiminë fashiste. Dhe integrimi më i thellë me Evropën, i shoqëruar me lehtësimin e kushtëzuar të sanksioneve perëndimore, mund të ndihmojë Rusinë të bëjë të njëjtën gjë.

Pas humbjes ushtarake të Putinit, Rusisë do t’i duhej të zgjidhte: ose të bëhej vasal i Kinës ose të fillonte riintegrimin me Evropën (duke parë me të drejtë kompensimin e Ukrainës për dëmin e shkaktuar gjatë luftës dhe të ndëshkonte fajtorët për krime lufte). Për shumicën e rusëve, zgjedhja në favor të paqes, lirisë dhe lulëzimit do të ishte e qartë – dhe do të bëhej edhe më shumë nga rindërtimi i shpejtë i Ukrainës.

Shpresa përmbi frikën

Humbja ushtarake e Putinit do të ndihmonte në katalizimin e një transformimi politik në Rusi, duke bërë të mundur që ata të cilët kërkojnë një të ardhme më të ndritshme të çmontojnë regjimin e vjetër dhe të krijojnë një realitet të ri politik. Komiteti rus i Veprimit ka paraqitur një plan për këtë transformim, duke synuar të rivendosë shtetin rus “mbi parimet e shtetit të së drejtës, federalizmit, parlamentarizmit, një ndarje të qartë të pushteteve dhe duke i dhënë përparësi të drejtave dhe lirive të njeriut mbi interesat abstrakte shtetërore. Vizioni ynë është që Rusia të bëhet një republikë parlamentare dhe një shtet federal me vetëm fuqi të kufizuara të centralizuara (ato të nevojshme për të kryer politikën e jashtme dhe të mbrojtjes dhe për të mbrojtur të drejtat e qytetarëve) dhe qeveri shumë më të forta rajonale.

Arritja atje do të marrë kohë. Brenda dy viteve nga shpërbërja e regjimit të Putinit, rusët do të zgjidhnin një asamble kushtetuese për të miratuar një kushtetutë të re dhe për të përcaktuar një sistem të ri të organeve rajonale. Por në afat të shkurtër, përpara se ajo asamble të mund të ulej, do të nevojitej një këshill shtetëror në tranzicion me fuqi legjislative për të mbikëqyrur një qeveri të përkohshme teknokrate. Bërthama e saj do të përbëhej nga rusë të përkushtuar ndaj sundimit të ligjit, ata që kanë mohuar publikisht luftën e Putinit dhe regjimin e tij të paligjshëm. Shumica janë detyruar të ikin në mërgim, ku ne kemi qenë të lirë të organizohemi dhe të krijojmë një shoqëri civile virtuale që ka munguar. Përgatitje të tilla do të na mundësojnë të veprojmë me shpejtësi dhe të punojmë me fuqitë perëndimore, bashkëpunimi i të cilave qeverisë së re ruse do t’i duhet për të stabilizuar ekonominë.

Menjëherë pas marrjes së pushtetit, këshilli shtetëror do të përfundonte një marrëveshje paqeje me Ukrainën, duke njohur kufijtë e vendit të vitit 1991 dhe duke e kompensuar atë me të drejtë për dëmin e shkaktuar nga lufta e Putinit. Këshilli i shtetit gjithashtu do të refuzonte zyrtarisht politikat perandorake të regjimit të Putinit, si brenda Rusisë ashtu edhe jashtë saj, duke përfshirë ndërprerjen e çdo mbështetjeje formale dhe joformale për entitetet pro-ruse në vendet e ish-Bashkimit Sovjetik. Dhe kjo do t’i jepte fund konfrontimit të gjatë të Rusisë me Perëndimin, duke kaluar në një politikë të jashtme të bazuar në paqen, partneritetin dhe integrimin në institucionet euroatlantike.

Në frontin e brendshëm, këshilli i shtetit do të fillonte të çmilitarizonte Rusinë, duke zvogëluar përmasat e forcave të armatosura dhe si rrjedhojë koston e mirëmbajtjes së tyre. Ai gjithashtu do të shpërndante organet e shtetit policor të Putinit, duke përfshirë Shërbimin Federal të Sigurisë represive dhe Qendrën për Luftimin e Ekstremizmit, dhe do të shfuqizonte të gjitha ligjet represive të miratuara gjatë sundimit të Putinit. Të gjithë të burgosurit politikë do të liroheshin dhe do të rehabilitoheshin plotësisht dhe do të miratohej një program më i gjerë amnistie për të zvogëluar numrin e përgjithshëm të të burgosurve në Rusi.

Në nivel federal, këshilli i shtetit do të ndiqte lustrimin, duke kryer hetime të hapura dhe të plota të ish-zyrtarëve për të skualifikuar ata që janë përgjegjës për abuzimet e regjimit të mëparshëm. Përveç kësaj, do të likuidonte të gjitha partitë politike dhe organizatat publike që mbështetën pushtimin e Ukrainës, në mënyrë që ato të mos ndërhyjnë në ndërtimin e një Rusie të re. Në të njëjtën kohë, këshilli do të liberalizonte ligjet zgjedhore, do të thjeshtonte procesin për regjistrimin e partive politike dhe do të hiqte kufizimet e kohës së Putinit në mitingje, greva dhe demonstrata.

Këshilli i shtetit do të fillonte gjithashtu procesin e decentralizimit të vendit, duke transferuar kompetenca të gjera në rajone, duke përfshirë edhe sferën buxhetore. Reforma të tilla do të dobësonin qendrën e plotfuqishme perandorake të Rusisë: nëse qeveria federale nuk ka kontroll të plotë mbi financat e shtetit, atëherë ajo nuk do të ketë mjetet për të zhvilluar aventura ushtarake.

Më në fund, këshilli do të siguronte që kriminelët e luftës dhe zyrtarët e lartë nga regjimi i Putinit të mbaheshin përgjegjës. Ata që janë përgjegjës për krimet më të këqija të luftës do të gjykohen në një gjykatë ndërkombëtare dhe Rusia vetë do të gjykojë pjesën tjetër. Për ta bërë këtë, do të duhej të vinte një vijë të qartë midis kriminelëve të luftës dhe ish-operativëve të regjimit – duke ofruar forma të ndryshme kompromisi me këta të fundit për të siguruar më mirë një tranzicion paqësor.

Ky është një moment i ri për Ukrainën. Bideni mund ta kthejë valën në favor të Kievit duke mbështetur deklaratat e tij të ndihmës me dërgimin e tankeve dhe armatimit me rreze të gjatë. Ai gjithashtu mund të përshpejtojë rënien e regjimit të Putinit, duke hapur mundësinë e një të ardhmeje demokratike për Rusinë dhe duke i demonstruar botës marrëzinë e agresionit ushtarak. Shtetet e Bashkuara nuk mund të lënë që frika e saj të pengojë shpresat e Ukrainës.

Garry Kasparov është Kryetar i Fondacionit për të Drejtat e Njeriut, Bashkëthemelues i Komitetit Rus të Veprimit dhe një ish-kampion botëror në shah.

Mikhail Khodorovsky është bashkëthemelues i Komitetit Rus të Veprimit dhe ish i burgosur politik në Rusi.

Marrë nga Foreign Affairs, përkthyer nga Rruga Press

©Rruga Press