Fotografi kap kujtimet e torturova të kohës së luftës në Bosnjë

Fotografi Fabrice Dekoninck vizitoi vendet e masakrave, torturave, burgosjeve dhe varreve masive si pjesë e projektit të tij për të dokumentuar vizualisht kujtimet e njerëzve të vuajtjeve gjatë luftës në Bosnje dhe Hercegovinë.

“Më interesojnë kujtimet dhe jam i interesuar të di se si e jetojnë njerëzit jetën e tyre sot me peshën dhe barrën e kujtimit të konfliktit të fundit”, tha Fabrice Dekoninck, një fotograf francez, projekti i fundit i të cilit fokusohet në kujtimet e njerëzve për luftën në Bosnje dhe Hercegovinë dhe gjenocidin e Srebrenicës.

“Projektin tim të parë e realizova për kujtimin e ‘vdekur’ të Luftës së Parë Botërore – nuk kishte më dëshmitarë, dhe kështu ky është një lloj projekti i ri në kuptimin që ky është vetëm brezi i parë që po rritet që nga lufta e Bosnjës, pra si transmetohet kujtesa, cili është ndikimi i saj në mënyrën se si jetojnë njerëzit dhe si mund të evoluojë me kalimin e kohës nga brezi në brez?” tha Dekoninck në një intervistë për BIRN.

Ai tha se Ballkani i ka interesuar gjithmonë dhe si i ri ka ndjekur ngjarjet e luftës së Bosnjës në fillim të viteve 1990.

“Rrethimi i Sarajevës.. Mbaj mend çdo gjë dhe nuk mund ta kuptoja se çfarë po shpalosej para syve të mi. Kam lexuar se po vriteshin fëmijë dhe isha shumë i mërzitur dhe i zemëruar”, tha fotografi 54-vjeçar.

Një pjesë e projektit të Dekoninck përbëhet nga portrete të njerëzve që ndanë kujtimet e tyre nga rrethimi i Sarajevës. Dy pjesët e tjera përbëhen nga fotografi dhe histori nga Srebrenica, ku u krye gjenocidi në 1995, dhe Prijedori, ku pati dhunë të përhapur dhe spastrim etnik në 1992.

Dekoninck kujtoi se iu deshën dy ditë për të gjetur vendndodhjen e varrit masiv të Tomasicas pranë Prijedorit, varri më i madh i luftës në Bosnjë i gjetur deri më tani. Ai tha se foli me pylltarët lokalë, por ata thanë se nuk kishte varr atje.

“Nuk ka varr Tomasica? Si mund ta thuash këtë? Thjesht shkruaje në Google”, u përgjigj ai.

“Unë prisja një vend tjetër të tmerrshëm që do të më ngjethte përsëri mishin, por ky ishte një vend në të cilin mund të kisha qëndruar gjithë ditën. Dukej sikur natyra vendosi që do të pastronte gjithë dhunën e njerëzve dhe do ta shndërronte vendin në një parajsë të vogël… Është kaq paqësor”, tha ai.

“Si mund t’i torturosh njerëzit në një shkollë?”

Muhamed Avdic, babai i të cilit u ndalua nga forcat serbe. Foto: Fabrice Dekoninck.

Fabrice Dekoninck. Foto: Fabrice Dekoninck.

Dekoninck u prek veçanërisht nga vizitat e tij në Pilica afër Zvornikut dhe Kravica afër Bratunacit, ku boshnjakët nga Srebrenica u masakruan nga forcat serbe të Bosnjës në vitin 1995, dhe ndërsa pa ndërtesat e shkollave ku njerëzit burgoseshin ose vriteshin.

“Si mund t’i torturosh njerëzit në një shkollë? Si mund të vrasësh njerëz në një shkollë?” pyeti ai.

Shtëpi të shkatërruara me ish-kampin e ndalimit Omarska në sfond. Foto: Fabrice Dekoninck.

Përveçse vizitoi vendet në Bosnje dhe Hercegovinë, Dekoninck mori pjesë gjithashtu në vendimin përfundimtar në rastin kundër shefit ushtarak serb të Bosnjës të kohës së luftës Ratko Mlladiç në gjykatën e OKB-së për krimet e luftës në Hagë në qershor të vitit të kaluar dhe fotografoi portrete të shoqatave anëtarëve të viktimave dhe të burgosurve të luftës.

Këtë vit, ai po planifikon të përfundojë projektin e tij në Bosnje dhe Hercegovinë dhe shpreson të botojë një libër që do të tërheqë vëmendjen te realitetet e luftës së viteve 1992-1995 në një kohë kur mohuesit e gjenocidit janë bërë gjithnjë e më të zëshëm.

“Qëllimi im personal është që njerëzit të mos e shikojnë gjenocidin në Bosnje dhe Hercegovinë vetëm si një statistikë, gjë që ndodh zakonisht”, tha ai.

“Dua të tregoj një pjesë të asaj që ndodhi dhe si është sot, në mënyrë që të rris ndërgjegjësimin e njerëzve për atë që ndodhi në Evropë. Ne të gjithë po dëgjojmë zhurmën e nacionalizmit në shumë vende evropiane dhe ndoshta njerëzit do të thonë: ‘Epo, kjo mund të ndodhë kudo.’ Dhe mund të ndodhë vërtet kudo.”/birn/

Shikoni më shumë nga fotografitë e Fabrice Dekoninck nga Bosnja dhe Hercegovina në faqem e tij të internetit.

Rruga Press