Vendi “më i rrezikshëm” në botë, aty ku mund të nisë e Treta
“Përgjigja nuk do të jetë diplomatike, por praktike,” kërcënoi të enjten Maria Zakharova, një zëdhënëse e Ministrisë së Jashtme të Rusisë, kushedi sa herë që nga fillimi i agresionit kundër Ukrainës. Kësaj radhe kërcënoi fqinjin e Rusisë, Lituaninë dhe arsyeja është, kujtojmë, shpallja e bllokimit të një pjese të konsiderueshme të trafikut hekurudhor përmes Lituanisë për enklavën ruse të Kaliningradit.
Ajo nuk shpjegoi se cila ishte përgjigja “praktike”, por është interesante se në të njëjtën ditë, Ministria e Mbrojtjes e një fqinji tjetër rus, Estonia, raportoi se helikopteri ushtarak rus Mi-8 hyri në hapësirën ajrore të saj për dy minuta të shtunën e kaluar.
Një ditë më parë, kërcënimi për Lituaninë – e cila ka rreth 50 herë më pak popullsi se Rusia, u dërgua nga Nikolai Patrushev, Sekretari i Këshillit të Sigurimit të Federatës Ruse dhe një aleat i ngushtë i Putinit.
“Rusia me siguri do t’i përgjigjet veprimeve të tilla armiqësore. Masat e duhura po zhvillohen në një format ndër-departamental dhe do të merren në të ardhmen e afërt. Pasojat e tyre do të kenë një ndikim serioz negativ në popullatën lituaneze,” tha Patrushev, duke akuzuar Lituaninë se po shkel normat dhe parimet e së drejtës ndërkombëtare.
Më kot, Lituania dhe Bashkimi Evropian u përpoqën t’i shpjegonin Rusisë se bllokada, e cila përfshin qymyr, metale, materiale ndërtimi dhe teknologji të avancuar, nuk është vendim i saj, por zbatim i një vendimi të përbashkët të BE-së për sanksionet për agresionin.
Kaliningradi është selia e Flotës Ruse të Balltikut dhe një zonë përgjithësisht shumë e militarizuar në të cilën, së bashku me dhjetëra mijëra ushtarë dhe marinarë të Flotës Balltike, ndodhen raketat balistike Iskander të afta për të mbajtur koka bërthamore.
Kaliningradi ra nën sundimin rus pas fitores ndaj Gjermanisë naziste në fund të Luftës së Dytë Botërore. Para kësaj, ky qytet historikisht gjerman quhej Königsberg dhe kishte një popullsi kryesisht gjermane, që daton që nga koha e Mbretërisë së Prusisë, por gjatë dhe pas luftës ai u spastrua etnikisht dhe u rusifikua tërësisht.
Shumë kohë përpara tensioneve aktuale midis Moskës dhe Vilniusit, Dmitry Medvedev, ish-presidenti dhe kryeministri rus dhe zëvendëskryetari aktual i Këshillit të Sigurimit Rus, kërcënoi se Rusia do të vendoste raketa hipersonike dhe armë bërthamore në Kaliningrad.
“Në atë rast, ne nuk mund të flasim më për Balltikun si një rajon pa armë bërthamore – ekuilibri duhet të rivendoset,” shpjegoi Medvedev me këtë rast.
Ministri lituanez i Mbrojtjes Arvidas Anusauskas e quajti kërcënimin të pakuptimtë, duke argumentuar se Rusia ka kohë që mban armë bërthamore në Kaliningrad, “100 kilometra nga kufiri me Lituaninë”. “Komuniteti ndërkombëtar dhe të gjitha vendet në rajon janë plotësisht të vetëdijshëm për këtë”.
Në vitin 2018, Federata e Shkencëtarëve Amerikanë publikoi gjithashtu imazhe satelitore të depos së pretenduar të armëve bërthamore në Kaliningrad.
Retorika agresive e Rusisë kundër Lituanisë ditët e fundit tingëllon edhe më e keqe nëse marrim parasysh projektligjin e fundit të deputetit të Dumës ruse, Yevgeny Fyodorov, që Moska të tërhiqte njohjen e pavarësisë së Lituanisë gjatë rënies së Bashkimit Sovjetik, me pretekstin se njohja ishte antikushtetuese.
Për më tepër, Fyodorov tha në një intervistë më pas se tërheqja e njohjes së pavarësisë së Lituanisë do të krijonte një bazë ligjore që do ta detyronte NATO-n të dëbonte Lituaninë, si një “territor i diskutueshëm”, nga Aleanca.
“Është skizofreni. Është njësoj sikur Serbia të vijë papritur me idenë për të tërhequr njohjen ndaj Malit të Zi ose, ose le të themi, Kroacisë, sepse, nga këndvështrimi i tyre, Jugosllavia u shpërbë ilegalisht,” tha ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese të Lituanisë, Dainius Zalimas, duke komentuar për portalin EU Observer.
Është e vështirë të thuhet nëse Fyodorov po flet në emër të presidentit rus Vladimir Putin apo e ka ide të vetën. Por në rastin e pamundur që Lituania të largohet nga NATO, Rusia do t’i kishte krahët e hapura për të sulmuar këtë vend të vogël me më pak se 3 milionë banorë, i cili sigurisht nuk do të ishte në gjendje të ofronte rezistencë aq të fortë dhe këmbëngulëse sa Ukraina.
Dhe në rast të një pushtimi rus, çelësi do të ishte një pjesë e vogël dhe pak e populluar e Lituanisë, të cilën Politico e quajti në një artikull të fundit “vendi më i rrezikshëm në Tokë”.
Emri i tij është Korridori Suwałki, hallka më e dobët, një lloj “Thembra e Akilit”, jo vetëm e Lituanisë por e gjithë NATO-s në rast lufte me Rusinë. Ky korridor i ngushtë midis Kaliningradit në perëndim dhe kufirit Bjellorusi-Lituanez në lindje është rreth 100 kilometra i gjatë dhe shtrihet përgjatë kufirit polak-lituanez në jug.
Druskininkai, një qytet me rreth 12,000 banorë në këtë korridor, është pjesë e asaj që Putini e trajton territorin “historikisht rus” – Cari rus Nikolla I e caktoi këtë qytet si një vendpushim shëndetësor zyrtar për nëpunësit e tij civilë. Që nga ajo kohë e deri më sot, autoritetet aty janë alternuar: Prusia, Polonia, Rusia, Bashkimi Sovjetik dhe, për tridhjetë vitet e fundit, një Lituani e pavarur. Por deri në pushtimin e Ukrainës, vizitorët kryesorë të saj ishin rusët dhe bjellorusët.
“Komuniteti beson në ushtrinë lituaneze dhe NATO-n dhe në aftësinë e tyre për të garantuar sigurinë,” tha administrata e qytetit në përgjigje të një investigimi të Politico-s.
Nga ana tjetër, Lituania ka një grup paraushtarak vullnetar të quajtur Shooting Alliance, e cila u themelua disa qindra vjet më parë për të luftuar për pavarësi, por që gjithashtu ka një episod të errët bashkëpunimi me nazistët në Luftën e Dytë Botërore, të ngjashëm me organizatën e nacionalistëve ukrainas, te të cilat Rusia gjen arsye për “denazifikimin” e Ukrainës.
Pas shpalljes së pavarësisë, aleanca u rinovua me mbështetjen e shtetit. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, numri i anëtarëve është rritur ndjeshëm në 14,000. Ramūnas Šerpetauskas, komandant i togës lokale në Druskininkai, i tha Politico-s se tani për tani gjithçka është paqësore në kufirin lindor dhe se ai nuk pret që Rusia të ngacmojë vendin e tij për sa kohë që ajo është e angazhuar në Ukrainë, por se ai dhe ai shokët monitorojnë korridorin kufitar.
“Disa mendojnë se nuk ka kuptim të na sulmojnë, por duhet theksuar se kjo është një rrugë tokësore e drejtpërdrejtë për në Kaliningrad. Nëse ata arrijnë të mposhtin Ukrainën, është e mundur që goditja e radhës të bjerë këtu,” tha Sherpetauskas.
Ish-presidenti estonez Toomas Hendrik Ilves foli për Suwałkin në vitin 2015 në bisedimet me ministren e atëhershme gjermane të Mbrojtjes dhe Presidenten aktuale të Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, duke e paralajmëruar atë se kjo është një pikë kritike e dobët në krahun lindor të NATO-s.
Ai, si shumë zyrtarë dhe analistë perëndimorë, shqetësohet se Rusia, në konflikt me Perëndimin, mund të shpërthejë njëkohësisht në një korridor nga lindja dhe perëndimi dhe kështu t’i ndajë shpejt dhe efektivisht të tre vendet baltike nga Polonia dhe aleatët e tjerë në jug.
“Është një cenueshmëri e madhe sepse pushtimi do të shkëputte Lituaninë, Letoninë dhe Estoninë nga pjesa tjetër e NATO-s,” shpjegoi Ilves.
Dhe ashtu siç krijoi një urë tokësore midis Rusisë kontinentale dhe gadishullit të aneksuar të Krimesë duke pushtuar Ukrainën, Putini mund të lidhë Kaliningradin, një port kyç rus në Balltik, me Bjellorusinë, e cila është tashmë një protektorat de facto i Moskës, duke pushtuar Suwałkin.
Vetë Putini sugjeroi se ambiciet e tij imperialiste shtriheshin përtej Ukrainës kur ai iu referua Pjetrit të Madh, në fillim të këtij muaji, dhe arriti në përfundimin se në luftën me Suedinë në Balltik ai kishte “rivendosur atë që ishte ruse”.
Mikhail Kasyanov, ish-kryeministri rus nën Putin, dhe sot kritiku i tij i mprehtë, vetë paralajmëroi se “shtetet baltike do të jenë të radhës” nëse Ukraina bie.
Hyrja e pritshme e Suedisë dhe Finlandës në NATO ka rritur më tej tensionet midis Rusisë dhe Aleancës. Pranimi i tyre mund ta bëjë më të vështirë për Rusinë shkëputjen e Balltikut nga pjesa tjetër e Aleancës, por gjithashtu do ta kthejë Detin Baltik në atë që disa e quajnë “liqeni i NATO-s”, që mund të jetë një motiv shtesë për Putinin për të marrë urën tokësore në Kaliningrad.
Rreziku më i madh, megjithatë, potencialisht buron nga parëndësia relative, të paktën për pjesën tjetër të NATO-s. A do të ishin vërtet gati të gjithë, ose të paktën anëtarët më të rëndësishëm të NATO-s, si Shtetet e Bashkuara, Britania, Franca dhe Gjermania, të hynin në Luftën e Tretë Botërore vetëm për shkak të këtij korridori? Kjo mund të jetë pikërisht linja e paqartë që Putinit i pëlqen të provojë me Perëndimin, i bindur për pavendosmërinë dhe dobësinë e tij.
“Përgjigja e vetme ndaj kësaj sfide është një prani e shtuar e NATO-s këtu. Ne e dimë se Rusia është e fiksuar pas mbylljes së korridoreve tokësore,” i tha Politico-s zëvendësministri i Mbrojtjes i Lituanisë, Margiris Abukevicius.
Dhe kjo sigurisht që do të jetë një nga çështjet që do të debatohet shumë në samitin e pritshëm të NATO-s në Madrid më 29-30 qershor, së bashku me çështjen e Ukrainës, ku situata në fushën e betejës në Donbas po përkeqësohet.
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg ka njoftuar se grupet luftarake do të forcohen më tej në pjesën lindore të Aleancës, me më shumë mbrojtje ajrore, detare dhe kibernetike, “por fjala e fundit do të jetë tek liderët e anëtarëve më të fortë, nga presidenti amerikan Joe Biden e tutje.
Rruga Press