‘The New York Times’ shkruan për historinë e filmit “Zgjoi”: Pas luftës, një e mbijetuar gjen veten e saj

Gazeta prestigjioze amerikane, The New York Times, i ka dedikuar një artikull të gjatë dhe të veçantë filmit “Zgjoi”.

Filmi i cili ka fituar tashmë një renome ndërkombëtare dhe është shpërblyer me disa çmime të rëndësishme në festivalet e huaja, ka marrë vëmendjen edhe të shumë prej mediave internacionale.

The New York Times ka shkruar një vlerësim mbi arsyet se pse duhet shikuar ky film dhe mënyrën se si është përpunuar nga regjisorja kosovare Blerta Basholli.

Gazeta njujorkeze duke shtjelluar historinë e filmit, vë në pah edhe Luftën e fundit në Kosovë (1997-1999), duke treguar për vështirësitë me të cilat u përballën familjet që humbën më të dashurit e tyre në luftë.

“Në një dramë të ashpër dhe të tensionuar, regjisorja Blerta Basholli eksploron jetën e grave, burrat e të cilave u zhdukën në Luftën e Kosovës”, nis shkrimin The New York Times.

“Filmi i zhanrit dramë “Zgjoi (Hive)” nis me një grua pa buzëqeshje me një karakter të fortë, e cila qëndron e vetme pranë një kamioni. Njerëzit flasin përreth, duke murmuritur në mënyrë të paqartë. Befas, gruaja futet nën një shirit policie dhe futet në kamion, ku me nxitim fillon të zbërthejë një çantë të bardhë të qeses me trupa për të skanuar përmbajtjen e tij, nëse mund të jetë burri i saj. Ajo më pas nxirret shpejt nga kamioni nga një punëtor, por kërkimi i saj vazhdon”.

“Gruaja e quajtur Fahrije (rol i luajtur nga Yllka Gashi) është në kërkim të bashkëshortit të saj, një prej të pagjeturve, i cili është zhdukur vite më parë gjatë Luftës së Kosovës. Tani, me dy fëmijët e saj dhe vjehrrin me aftësi të kufizuara, ajo lufton për të mbajtur familjen. Ajo punon me koshere bletësh që dikur i menaxhonte i shoqi, duke shitur kavanoza me mjaltë në një treg lokal. Shitjet janë modeste dhe nganjëherë pothuajse inekzistente, por bletët janë mjeti i saj i vetëm për të tejkaluar një jetë të varfër. Herë pas here, ajo takohet me një kolektiv të grave, anëtaret e të cilit përballen me të njëjtat pengesa nën vëzhgimin e padobishëm të burrave të qytetit. Dhe ajo vazhdon të kërkojë të shoqin – një fantazmë shqetësuese”.

“Një histori çlirimi e treguar me natyralizëm të lehtë dhe goditje të gjera politike, “Zgjoi (Hive)” ndjek Fahrijen në rrugën e saj drejt pavarësisë. (Është i bazuar në përvojat e një gruaje shqiptare nga Kosova me të njëjtin emër). Ashtu si protagonistja e tij, filmi është i ashpër, i drejtpërdrejtë dhe i vëmendshëm ndaj jetës së zakonshme. Skenaristja dhe regjisorja Blerta Basholli nuk ju mashtron me mjerimin e personazhit dhe as nuk ju mban peng emocionet. Fahrija nuk është e dashur; ndonjëherë ajo është pothuajse e pëlqyeshme, që do të thotë se ajo është më shumë një qenie njerëzore sesa një emblemë e vuajtjes së virtytshme. Ajo ka hijeshitë e saj, ndonëse këto priren të shfaqen në intimitetin që ndan me familjen dhe miqtë e saj si Naza (rol i luajtur nga Kumrije Hoxha)”.

“Me burrin e saj me sa duket të vdekur, por pa kufomë në varreza, Fahrija është mbërthyer në një harresë mizore, një status i pasigurt që ndajnë të tjerët në kolektiv. Normat mbizotëruese nënkuptojnë se këtyre grave nuk u lejohet të rimartohen dhe nuk u lejohet të bëjnë asgjë tjetër, përveç kujdesit për familjet e tyre, të shoqërohen me vejusha të tjera të supozuara dhe të shfaqin nënshtrim ndaj burrave. Edhe përpjekjet më të padëmshme në dukje të Fahrijes për të mbështetur familjen e saj – shitja e sharrës së vjetër të tavolinës së burrit të saj, trajtohen si fyerje skandaloze ndaj tij, jetës dhe botës së tyre. Ajo është e turpëruar në shtëpi dhe në publik, e ngacmuar dhe e demoralizuar, thjesht sepse ka hyrë në rolin e shitëses”, shkruan më tej gazeta amerikane.

“Basholli nuk e rishikon Luftën e Kosovës në detaje dokumentare apo nuk gërmon në sfondin e saj gjeopolitik; ajo gjithashtu nuk i ndriçon praktikat kulturore dhe sociale që kufizojnë aq ashpër jetën e këtyre të vejave. Ajo nuk është e interesuar për politikën partiake, as nuk është duke valëvitur ndonjë flamur të dukshëm. Në vend të kësaj, ajo përqendrohet në teksturat, gjestet dhe praktikat e jetës së përditshme, duke u zgjatur për mënyrën sesi Fahrija kujdeset për kosheret, përpiqet të rregullojë një rubinet që i pikon, lan djalin e saj, ushqen familjen e saj dhe përpunon me kujdes ajvarin, një salcë me speca që ajo e gatuan dhe e paketon në kavanoza, dhe shpreson ta shesë. Megjithatë, duke u fokusuar në këtë grua, Basholli po bën një argument se cilat lloje të historive të luftës ia vlen të tregohen”.

“Nuk ka dyshim se ku po shkon Fahrija, dhe filmi ndonjëherë përpiqet paksa shumë për të ndriçuar udhëtimin e saj të vështirë. Megjithatë, “Zgjoi (Hive)” kap dhe mban interesin tuaj thjesht përmes dramës së krijuar nga personazhe simpatikë që përpiqen të kapërcejnë pengesa të tmerrshme dhe të padrejta. Megjithatë, kryesisht, ajo që të bën të tërbuar është performanca e fuqishme, e bazuar fizikisht e Yllka Gashit, e cila artikulon në mënyrë lirike funksionimin e brendshëm të personazhit të saj të heshtur. Së bashku, interpretuesja dhe regjisorja e saj zbulojnë harkun e një jete përmes gjesteve të Fahrijes dhe në vijat e forta të nofullës së saj, në buzët e saj të pa buzëqeshura dhe në shikimin e saj të përulur. Dhe ndërsa stoicizmi i personazhit duket si një mur i pathyeshëm, këto dy gra e çmontojnë – dhe e rindërtojnë atë – me efekt nxitës”, përfundon shkrimin e përditshmja The New York Times. 

Rruga Press