Protestat në Serbi: RSF regjistron të paktën 89 sulme ndaj gazetarëve në një vit

Gati një vit pas fillimit të protestave, të nxitura nga shembja vdekjeprurëse e një stacioni treni në Serbinë veriore më 1 nëntor 2024, gazetarët që mbulojnë demonstratat vazhdojnë të jenë në shënjestër. Profesionistët e medias kanë qenë viktima të të paktën 89 sulmeve fizike në një vit të vetëm, një shifër rekord. Reporterët pa Kufij (RSF) po mbështet Shoqatën e Pavarur të Gazetarëve të Serbisë (NUNS) me asistencë financiare dhe teknike për sigurimin e pajisjeve mbrojtëse.

Kur gazetari i pavarur  Dalibor Stupar u përpoq të filmonte aktivistët pro-qeveritarë që mbërrinin me autobus, ai u pengua ta bënte këtë nga ata që supozohej se po e mbronin. Pasi e shtynë, policia ia konfiskoi në mënyrë të paligjshme telefonin, duke pretenduar se ai nuk kishte të drejtë të mbulonte tubimin publik të organizuar më 11 tetor nga mbështetësit e regjimit për t’iu kundërvënë protestave antiqeveritare.  Sulmi ndaj këtij gazetari për  agjencinë e lajmeve Beta dhe faqen e internetit të lajmeve  Autonomija është simptomatik i situatës me të cilën përballen gazetarët serbë të cilët kanë mbuluar protestat e shkaktuara nga shembja e stacionit të trenit të Novi Sadit në Serbinë veriore, ku humbën jetën 16 persona, gjatë vitit të kaluar.

Që nga 1 nëntori 2024, profesionistët e medias serbe kanë qenë viktima të të paktën 89 sulmeve fizike, sipas llogaritjeve të RSF-së. Shifra për vitin 2025 parashikohet të arrijë në 82 raste,  një numër rekord vjetor që nga viti 2008 , sipas të dhënave krahasuese nga RSF dhe partneri i saj lokal, NUNS. Përafërsisht gjysma e dhunës është kryer nga forcat e rendit, të cilët, për më tepër, mbyllin sytë kur gazetarët sulmohen nga protestuesit pro-qeveritarë. 

Përmes NUNS, RSF mbështet gazetarët e penguar: organizata ofron mbështetje financiare dhe asistencë teknike për sigurimin e jelekëve mbrojtës për profesionistët që mbulojnë demonstratat.

“U shprehim respekt gazetarëve serbë që po mbulojnë heroikisht protestat përballë institucionalizimit të dhunës nga regjimi i Presidentit Aleksandar Vuçiç. I bëjmë thirrje bashkësisë ndërkombëtare të ofrojë mbështetje financiare, ligjore dhe politike në mënyrë që ata të mund të punojnë të sigurt dhe që sulmuesit e tyre të sillen para drejtësisë. Kjo ka të bëjë me lirinë e shtypit në Serbi, por edhe me të drejtën tonë për informacion rreth ngjarjeve në këtë vend, kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian (BE), dhe në veçanti me respektin e autoriteteve për të drejtën e tubimit.”Pavol SzalaiDrejtor i zyrës së RSF-së në Pragë

Përgjigja evropiane ndaj apeleve të RSF-së

Pas thirrjeve në  korrik dhe  gusht 2025 nga Reporterët pa Kufij (RSF) dhe organizata të tjera ndërkombëtare dhe serbe, Parlamenti Evropian kritikoi ashpër qeverinë serbe në një  rezolutë të miratuar më 22 tetor. Duke pranuar se  “disa gazetarë janë sulmuar ose u është mohuar mbrojtja gjatë mbulimit të protestave “, Parlamenti Evropian dënoi nxitjen e urrejtjes nga Presidenti serb Aleksandar Vuçiç kundër protestuesve dhe gazetarëve. Rezoluta  deklaroi se Vuçiç “i ka përshkruar protestat si ‘revolucione me ngjyra’ të organizuara dhe të financuara nga shërbimet e inteligjencës së huaja të vendeve perëndimore dhe e ka përhapur këtë mesazh përmes mediave pro-qeveritare”. Rezoluta dënoi më tej presionin politik të ushtruar mbi kanalin më të madh televiziv të pavarur të Serbisë,  N1 , stafi i të cilit u  nominua për Çmimin e Lirisë së Shtypit 2025 të RSF-së në kategorinë e Guximit për mbulimin e protestave.

Një javë para rezolutës së Parlamentit Evropian, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, gjatë takimit të saj në Beograd me Aleksandar Vuçiçin, thjesht  komunikoi nevojën për një “përparim të thjeshtë në lidhje me  […] lirinë e medias ”. Nëntë organizata ndërkombëtare për lirinë e shtypit dhe të drejtat e gazetarëve, përfshirë Reporterët pa Kufij (RSF), e kishin  paralajmëruar atë për precedentin e rrezikshëm që mosveprimi i BE-së në Serbi do të krijonte për Ballkanin Perëndimor.

“Instrumentet në dispozicion të Komisionit, përfshirë pezullimin e fondeve të BE-së, duhet të zbatohen në mënyrë që të dërgohet një mesazh i qartë mbi angazhimin e BE-së ndaj gazetarisë së pavarur dhe lirisë së medias në rajon ”, shkruan ata në një deklaratë të përbashkët më 13 tetor.

Dy ditë veçanërisht të dhunshme

Që nga  raporti i fundit i RSF-së në gusht 2025, dy ditë kanë qenë veçanërisht të dhunshme për gazetarët që mbulojnë protestat në Novi Sad. Më 5 shtator, oficerët e zbatimit të ligjit sulmuan  Emir Kahrimanovic të faqes së internetit  021.rs ,  Katarina Stevanovic  të revistës javore  Vreme,  Nemanja Sarovic  të  kanalit KTV,  si dhe  Ksenija Pavkov dhe kolegun e saj kameraman nga kanali televiziv  N1 . Për më tepër, gjatë një bastisjeje në Universitetin e Novi Sadit, policia ndaloi disa anëtarë të stafit editorial studentor të Blokada info dhe konfiskoi pajisjet e tyre. 

Më 11 tetor, oficerët përdorën forcë joproporcionale kundër  Darija Matic të faqes së internetit  Masina.rs ,  Brankica Matic  të faqes së internetit  Storyteller,  si dhe  Miljko Stojanovic  dhe Andela Risantijevic të faqes së internetit  Glas Zajecara . Po atë ditë, një burrë kërcënoi dhe ndoqi  gazetaren e N1, Lea Apro, përpara se t’i kapte dorën dhe telefonin. Ai u arrestua më pas nga policia, një ngjarje e rrallë. 

Nga 180 vende dhe territore në  Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit të RSF-së për vitin 2025, Serbia renditet e 96-ta.

Rruga Press