Projekti madhor “Muri i Madh i Gjelbër” i Afrikës e zhvendos fokusin për të zbrapsur shkretëtirën
Ideja ishte mbresëlënëse në ambicien e saj: vendet afrikane synonin të mbillnin pemë në një vijë prej gati 5000 miljesh që shtrihej në të gjithë kontinentin afrikan, duke krijuar një pengesë natyrore për të frenuar shkretëtirën e Saharasë ndërsa ndryshimet klimaterike përfshinin rërat në jug.
Projekti i quajtur Muri i Madh i Gjelbër filloi në 2007 me një vizion që pemët të shtriheshin si në formë brezi në të gjithë rajonin e gjerë Sahel, nga Senegali në perëndim deri në Xhibuti në lindje, deri në vitin 2030. Por ndërsa temperaturat u rritën dhe reshjet u zvogëluan, miliona nga pemët e mbjella nuk rezistuan.
Përpjekjet për të frenuar shkretëtirën vazhdojnë në Senegal në një shkallë më të vogël. Në skajin perëndimor të murit të planifikuar, Ibrahima Fall ecën nën hijen e ftohtë të dhjetëra pemëve të gëlqeres, duke i ujitur ato me një zorrë teksa zogjtë e verdhë i vrapojnë rreth këmbëve. Pak përtej pemishtes së gjelbër dhe një fshati është një peizazh i shkretë dhe i thatë.
Kultura e agrumeve ofron një strehë nga nxehtësia dhe rëra që e rrethojnë. Jashtë mureve të ulëta të fshatit, erërat rrahin rërën në ajër, duke nxitur shkretëtirëzimin, një proces që e fshin jetën nga toka pjellore dhe e shndërron atë në shkretëtirë, shpesh për shkak të thatësirës ose shpyllëzimit.
Vetëm 4% e qëllimit fillestar të Murit të Gjelbër të Madh është realizuar dhe rreth 43 miliardë dollarë do të nevojiten për të arritur pjesën tjetër. Me perspektivat për përfundimin e pengesave në kohë të vështira, organizatorët e kanë zhvendosur fokusin e tyre nga mbjellja e një muri pemësh në modelin e një mozaiku projektesh më të vogla dhe më të qëndrueshme për të ndaluar shkretëtirëzimin, duke përfshirë përpjekjet e bazuara në komunitet, të dizajnuara për të përmirësuar jetesën si dhe për të ndihmuar bujqësinë që është më e cënuara.
“Projekti që nuk arrin të përfshijë komunitetin është i dënuar të dështojë,” thotë Diegane Ndiaye, e cila është pjesë e një grupi të njohur si SOS Sahel, i cili ka ndihmuar me programet e mbjelljes në Senegal dhe vende të tjera në të gjithë Sahelin, një zonë e gjerë gjeografike. midis Saharasë në veri dhe savanës së butë afrikane në jug.
Programet fokusohen në rivitalizimin e mjedisit dhe ringjalljen e aktivitetit ekonomik në fshatrat Sahel, tha Ndiaye.
Me pakësimin e reshjeve të shiut dhe avancimin e shkretëtirës, ”ky rrip i Sahelit është një zonë shumë e cënueshme ndaj ndryshimeve klimaterike”, tha ai. “Pra, ne duhet të kemi projekte që kanë mundësi të rindërtojnë mjedisin… të rregullojnë dunat dhe gjithashtu të ndihmojnë në mbrojtjen e zonës së rritjes së perimeve.”
Në bregun e Atlantikut të Senegalit, pemët filao shtrihen në një brez nga Dakari deri në qytetin verior të St. Louis, duke formuar një perde që mbron fillimin e rajonit të Murit të Gjelbër, i cili gjithashtu rrit më shumë se 80% të perimeve të Senegalit. Degët që arrijnë qiellin zbutin erërat që dalin nga oqeani.
Ky projekt ripyllëzimi filloi në vitet 1970, por shumë pemë u prenë për dru dhe puna për rimbjelljen e tyre ka qenë një nga të fundit. Më shumë pemë mbillen gjithashtu përpara dunave pranë ujit në një përpjekje për të mbrojtur dunat dhe për t’i mbajtur ato nga lëvizja.
“Ne kemi pasur shumë programe ripyllëzimi që sot nuk kanë pasur bujë të madhe sepse shpesh gjërat bëhen me bujë të madhe” dhe jo me planifikim të mirë, tha Ndiaye.
Kryeplaku 75-vjeçar i fshatit të tij, mbolli kopshtin e agrumeve në vitin 2016, duke i vendosur pemët pranë një burimi uji në tokën e tij. Ai është në një nga 800 pemishtet e vogla në gjashtë komuna të një qyteti të quajtur Kebemer.
“Dikur mbollëm kikirikë dhe kjo nuk ishte e mjaftueshme”, tha ai në gjuhën lokale wolof. “Kjo pemishte sjell të ardhura që më mundësojnë të kujdesem për familjen time.” Ai tha se mund të prodhojë 20 deri në 40 kilogramë gëlqere në javë gjatë sezonit të lartë të punës.
E pasuruar nga pemët, toka ka rritur edhe domate dhe qepë.
Fshati ka përdorur fitimet nga pemishtja për të zëvendësuar shtëpitë me kashtë me struktura tullash çimentoje dhe për të blerë më shumë dele, dhi edhe pula. Ai shtoi gjithashtu një panel diellor për të ndihmuar në pompimin e ujit nga një pus i komunës, duke i kursyer fshatarët që most ë paguajnë më shumë për ujin në shkretëtirë.
Presidenti i Bankës Afrikane Zhvillimore, Akinwumi A. Adesina foli për rëndësinë e ndalimit të shkretëtirëzimit në Sahel gjatë konferencës globale të klimës COP26 të Kombeve të Bashkuara. Ai njoftoi se do të ketë një angazhim nga banka për të mobilizuar 6.5 miliardë dollarë drejt Murit të Madh të Gjelbër deri në vitin 2025.
Projektet më të reja në Senegal janë kopshte rrethore të njohura në gjuhën wolof si “tolou keur”. Ato përmbajnë një shumëllojshmëri pemësh që mbillen në mënyrë strategjike në mënyrë që ato më të mëdha të mbrojnë më të pambrojturat.
Rreshtat e lakuara të kopshteve përmbajnë pemë moringa, sherebelë, papaja dhe mango që janë rezistente ndaj klimës së thatë. Ata mbillen në mënyrë që rrënjët e tyre të rriten nga brenda për të përmirësuar mbajtjen e ujit në parcelë.
Senegali ka gjithsej 20 kopshte rrethore, secili i përshtatur me tokën, kulturën dhe nevojat e komuniteteve individuale, në mënyrë që ata të mund të rritin shumë nga ato që u nevojiten. Indikacionet e hershme janë se ato po lulëzojnë në rajonin e Murit të Madh të Gjelbër. Energjia diellore ndihmon në sigurimin e energjisë elektrike për ujitje.
Jonathan Pershing, zëvendës i dërguari i posaçëm për klimën në Departamentin e Shtetit të SHBA-së, vizitoi Senegalin si pjesë e një udhëtimi në Afrikë muajin e kaluar, duke thënë se SHBA dëshiron të bashkëpunojë me vendet afrikane për të luftuar ndryshimin e klimës.
“Shkretëtira është duke cënuar. Ju e shihni atë me të vërtetë duke lëvizur në jug,”tha Pershing.
Për sa i përket projektit të Murit të Madh të Gjelbër, ai tha, “Unë nuk mendoj se shumë njerëz menduan se do të shkonte shumë larg”, duke përfshirë edhe veten. Por ka tregues të progresit, siç shihet në projektet e komunitetit.
“Kjo ka një përfitim global dhe njerëzit janë të përgatitur të bëjnë ato lloje të investimeve afatgjata përmes fëmijëve dhe familjeve të tyre, gjë që mendoj se është një shenjë dalluese e asaj që duhet të bëjmë në arena të tjera klimatike.”/ap/