Politika perëndimore për paqësim të Serbisë përsërit gabimet e njejta që u bënë me Rusinë
Shkruan Margarita Assenova për The Jamestown Foundation, përshtati në shqip Rruga Press
Tensionet në Ballkan po përshkallëzohen sërish pasi forcat serbe të sigurisë dyshohet se kanë rrëmbyer tre policë të Kosovës brenda territorit të Kosovës. Kryeministri Albin Kurti e quajti hyrjen e forcave serbe në territorin e Kosovës një agresion që synon destabilizimin. Rrëmbimi i raportuar vjen pas arrestimit të tre serbëve, të cilët u akuzuan për pjesëmarrje në përleshje të dhunshme me paqeruajtësit e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) në veri të Kosovës në maj 2023. Njëri prej këtyre të dyshuarve u regjistrua gjithashtu duke sulmuar dhe rrahur të rinjtë shqiptarë në Mitrovicën e Veriut.
Rrëmbimi ndodhi në kohën kur presidentja e Kosovës Vjosa Osmani po i drejtohej Parlamentit Evropian dhe njoftoi gazetarët se Prishtina është pothuajse gati me një propozim për të de-përshkallëzuar situatën në veri. Ndërkohë, presidenti serb Aleksandar Vuçiq po festonte Ditën e Rusisë në ambasadën ruse në Beograd, duke theksuar lidhjet e forta të vendit të tij me Moskën, pavarësisht luftës së saj të agresionit kundër Ukrainës.
Në javët e fundit, Vuçiqi ka arritur të nxisë mosmarrëveshje midis Kosovës dhe mbështetësve të saj perëndimorë, të forcojë pozicionin qendror të vendit të tij në politikën e Perëndimit për Ballkanin dhe të nxisë një konflikt ndërshqiptar midis Prishtinës dhe Tiranës – të gjitha me qëllim shmangien e sfidat e brendshme për kontrollin e tij në pushtet.
Pas dy të shtënave masive, një valë protestash kundër dhunës me armë filloi në Beograd më 3 maj, duke kërcënuar me përmbysjen e qeverisë. Protesta e gjashtë e tillë që nga fillimi i majit u zhvillua në qendër të Beogradit më 9 qershor, me opozitën që kërkon ndjekjen penale të zyrtarëve qeveritarë, përfshirë Vuçiqin dhe kryeministren Ana Brnabiq.
Vuçiqi, i cili nuk arriti të shtypte lëvizjen e protestës me kundër-demonstrata, kishte nevojë për një shpërqendrim të jashtëm. Dhe ai e gjeti menjëherë një në veri të Kosovës. Kur Prishtina vendosi të lejojë tre kryetarë të komunave të sapozgjedhur shqiptarë dhe një boshnjak të marrin zyrat e tyre komunale në veri të Kosovës, grupet e organizuara serbe, të mbështetura nga Beogradi, iu drejtuan dhunës kundër policisë së Kosovës dhe paqeruajtësve të NATO-s atje. Si pasojë e përleshjeve, 30 trupa paqeruajtëse nga Forca e NATO-s në Kosovë u plagosën më 29 maj. Raportohet se 52 civilë u plagosën gjithashtu.
15,000 serbët që banojnë pranë kufirit me Serbinë refuzojnë ta njohin Kosovën si shtet të pavarur dhe bojkotuan zgjedhjet komunale të organizuara nga Prishtina në prill 2023. Si rezultat, u zgjodhën kandidatë shqiptarë dhe boshnjakë, ndërsa pjesëmarrja ishte shumë e ulët. Vuçiqi përgëzoi serbët e Kosovës për kryerjen e “një kryengritjeje paqësore politike dhe refuzimin e pranimit të zgjidhjeve të imponuara”. Megjithatë, Departamenti i Shtetit i Shteteve të Bashkuara i njohu zgjedhjet si në përputhje me kërkesat kushtetuese dhe ligjore të Kosovës, ndërsa shprehu keqardhjen që jo të gjitha partitë e shfrytëzuan të drejtën e tyre demokratike për të marrë pjesë.
Megjithatë, më 18 maj, një deklaratë e përbashkët nga shtetet e Quintit—Shtetet e Bashkuara, Franca, Italia, Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar—deklaroi se “pas bojkotit nga një pjesë e konsiderueshme e komunitetit serb, rezultatet nuk janë zgjidhje afatgjatë politike për këto komuna”. Deklarata, në fakt, ndaloi kryetarët e sapozgjedhur të bashkive të inauguroheshin në ndërtesat komunale, duke iu nënshtruar kështu lojërave politike të Beogradit.
Dështimi i Prishtinës për t’iu bindur këtyre kërkesave u dënua përfundimisht nga Perëndimi si një mëkat më i madh se shpërthimi i dhunës që plagosi ushtarët e NATO-s, siç u përjetësua nga bandat serbe. Sekretari amerikan i shtetit Antony Blinken tha se veprimet e Prishtinës do të kenë pasoja në marrëdhëniet dypalëshe SHBA-Kosovë. Ambasadori i SHBA-së në Prishtinë, Jeffrey Hovenier, deklaroi se Uashingtoni do të zbatojë sanksione kundër Kosovës pas trazirave – e para është anulimi i pjesëmarrjes së Kosovës në stërvitjen ushtarake “Defender Europe 2023” të udhëhequr nga SHBA.
Çuditërisht, ambasadori Hovenier pohoi gjithashtu se SHBA-ja “do të ndërpresë të gjitha përpjekjet për të ndihmuar Kosovën në marrjen e njohjeve nga shtetet që nuk e kanë njohur Kosovën dhe në procesin e integrimit në organizatat ndërkombëtare”. Nëse kjo ndodh, padyshim që përfiton jo vetëm Beogradi, por edhe përpjekjet përçarëse të Moskës në Ballkan.
Qeveria e Kosovës është para një vendimi nëse do t’i pranojë kërkesat e Uashingtonit dhe Brukselit për de-përshkallëzimin e situatës së tensionuar në veri duke mbajtur zgjedhje të reja lokale dhe tërheqjen e njësive të policisë së Kosovës nga zona. Më 2 qershor, Osmani dhe Kurti deklaruan se janë të hapur për thirrjen e zgjedhjeve të reja lokale në katër provincat veriore me shumicë serbe – në përputhje me kërkesat e zyrtarëve perëndimorë.
Ministrja e Jashtme e Kosovës, Donika Gervalla-Schwarz tha në Pragë se disa kushte duhet të plotësohen përpara se Prishtina të mund të shqyrtojë zgjedhjet e reja: e para është t’i jepet fund dhunës dhe e dyta do të ishte “një angazhim nga Serbia se nuk do të kërcënojë më qytetarët serbë të Kosovës që të mos marrin pjesë në zgjedhje”.
Pika ngecëse në këto diskutime është themelimi i një Asociacioni autonom të Komunave Serbe në Kosovë me kompetenca gjithëpërfshirëse vetëqeverisëse, duke përfshirë marrjen e fondeve zhvillimore nga Beogradi. Edhe pse u pajtua në vitin 2013 nga Beogradi dhe Prishtina, Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka vendosur se disa dispozita në statutin e propozuar janë në kundërshtim me kushtetutën e vendit. Në fakt, marrëveshja, siç është propozuar, mund të bëhet një hap drejt ndarjes së Kosovës, pasi praktikisht do të eliminonte kontrollin shtetëror mbi një pjesë të konsiderueshme të vendit.
Për t’i bërë gjërat më të komplikuara, kryeministri shqiptar Edi Rama nxiti një konflikt brendashqiptar duke dërguar një propozim në Paris dhe Berlin në lidhje me Asociacionin e Komunave Serbe në Kosovë, pa u konsultuar me Prishtinën. Propozimi nuk u prit mirë në Kosovë, ku u perceptua si në shërbim të interesave serbe. Kurti argumentoi se “Rama duhet t’i propozojë Vuçiqit një draft-statut për shqiptarët në Luginën e Preshevës në takimin e ardhshëm të Ballkanit të Hapur, në vend që të dërgojë propozime për serbët e Kosovës në Paris dhe Berlin. Në fund të fundit, neni 8 i Kushtetutës shqiptare e detyron atë të mbrojë të drejtat e shqiptarëve”.
Me sa duket, politika perëndimore në Ballkan po dështon dhe nevojitet një qasje e re. Tentativa për të paqësuar Vuçiqin i ngjan politikës së paqësimit ndaj presidentit rus Vladimir Putin, që si rezultat nuk arriti të parashikonte dhe parandalonte luftën aktuale brutale kundër popullit ukrainas. Ngjashëm me politikën perëndimore me qendër Moskën në Euroazi, SHBA dhe Bashkimi Evropian kanë zbatuar një politikë ballkanike që ka në qendër Beogradin, pavarësisht nga lidershipi nacionalist i Serbisë, që paraqet rrezik të shtuar për disa shtete ballkanike, duke përfshirë Kosovën, Malin e Zi dhe Bosnjën. -Hercegovinën.
Rruga Press