Pacificizmi është përgjigja e gabuar ndaj luftës në Ukrainë
Nga Slavoj Žižek, The Guardian, 21.06.2022
Për mua, megahiti Imagine i John Lennon ishte gjithmonë një këngë e njohur për arsye të gabuara. “Imagjinoni që bota do të jetojë si një” është mënyra më e mirë për të përfunduar në ferr.
Ata që i përmbahen pacifizmit përballë sulmit rus në Ukrainë, mbeten të kapur në versionin e tyre të “imagjinimit”. Imagjinoni një botë në të cilën tensionet nuk zgjidhen më përmes konflikteve të armatosura… Evropa vazhdoi në këtë botë të “imagjinimit”, duke injoruar realitetin brutal jashtë kufijve të saj. Tani është koha për t’u zgjuar.
Ëndrra për një fitore të shpejtë të Ukrainës, përsëritja e ëndrrës fillestare për një fitore të shpejtë ruse, ka përfunduar. Në atë që duket gjithnjë e më shumë si një ngërç i zgjatur, Rusia po përparon ngadalë dhe qëllimi i saj përfundimtar është shprehur qartë. Nuk ka më nevojë të lexohet midis rreshtave kur Putini e krahason veten me Pjetrin e Madh: “Në pamje të parë, ai ishte në luftë me Suedinë duke hequr diçka prej saj… Ai nuk po hiqte asgjë, ai po kthehej… Ai po kthehej dhe po përforcohej, kjo është ajo që po bënte… Është e qartë se na ra fati të ktheheshim dhe të përforconim gjithashtu.”
Më shumë se përqendrim në çështje të veçanta (a është me të vërtetë Rusia vetëm duke u “kthyer” dhe te çka po kthehet?) ne duhet të lexojmë me kujdes justifikimin e përgjithshëm të Putinit për pretendimin e tij: “Për të pretenduar një lloj lidershipi – nuk po flas as për lidership global, e kam fjalën për lidership në çdo fushë – çdo vend, çdo popull, çdo grup etnik duhet të sigurojë sovranitetin e vet. Sepse nuk ka asnjë gjendje ndërmjetëse, asnjë shtet të ndërmjetëm: ose një vend është sovran, ose është koloni, pavarësisht se si quhen kolonitë.”
Nënkuptimi i këtyre rreshtave, siç shprehet një komentues, është i qartë: ekzistojnë dy kategori të shtetit: “Sovrani dhe i pushtuari. Sipas pikëpamjes perandorake të Putinit, Ukraina duhet të bjerë në kategorinë e fundit.”
Dhe, siç është jo më pak e qartë nga deklaratat zyrtare ruse në muajt e fundit, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Finlanda, shtetet baltike… dhe në fund edhe vetë Evropa “bien në kategorinë e fundit”.
Tani e dimë se çfarë do të thotë thirrja për t’i lejuar Putinit të “shpëtojë fytyrën”. Do të thotë të pranosh jo një kompromis të vogël territorial në Donbas, por ambicien perandorake të Putinit. Arsyeja pse kjo ambicie duhet të refuzohet pa kushte është se në botën e sotme globale në të cilën të gjithë jemi të përhumbur nga të njëjtat katastrofa ne jemi të gjithë në mes, në një gjendje të ndërmjetme, as vend sovran dhe as i pushtuar: të këmbëngulim për sovranitet të plotë përballë ngrohjes globale është një çmenduri e plotë, pasi vetë mbijetesa jonë varet nga bashkëpunimi i ngushtë global.
Por Rusia nuk e injoron thjesht ngrohjen globale – pse ishte aq e xhindosur me vendet skandinave kur ata shprehën synimin e tyre për t’u bashkuar me NATO-n? Me ngrohjen globale, ajo që është në rrezik është kontrolli i korridorit arktik. (Kjo është arsyeja pse Trumpi donte të blinte Grenlandën nga Danimarka.) Për shkak të zhvillimit shpërthyes të Kinës, Japonisë dhe Koresë së Jugut, rruga kryesore e transportit do të kalojë në veri të Rusisë dhe Skandinavisë. Plani strategjik i Rusisë është të përfitojë nga ngrohja globale: kontrolli i rrugës kryesore të transportit në botë, plus zhvillimi i Siberisë dhe kontrolli i Ukrainës. Në këtë mënyrë, Rusia do të dominojë aq shumë prodhimin e ushqimit sa do të mund të shantazhojë të gjithë botën. Ky është realiteti i fundit ekonomik nën ëndrrën perandorake të Putinit.
Ata që avokojnë për më pak mbështetje për Ukrainën dhe më shumë presion ndaj saj për të negociuar, duke përfshirë pranimin e heqjeve të dhimbshme territoriale, duan të përsërisin se Ukraina thjesht nuk mund ta fitojë luftën kundër Rusisë. E vërtetë, por unë pikërisht këtu shoh madhështinë e rezistencës ukrainase: ata rriskuan për të pamundurën, duke sfiduar llogaritjet pragmatike, dhe më e pakta që u detyrohemi atyre është mbështetja e plotë, dhe për ta bërë këtë kemi nevojë për një NATO më të fortë – por jo si një zgjatim i politikave amerikane.
Strategjia e SHBA-së për të kundërvepruar përmes Evropës është larg të qenit e vetëkuptueshme: jo vetëm Ukraina, por vetë Evropa po bëhet vendi i luftës ndërmjet SHBA-së dhe Rusisë, e cila mund të përfundojë me një kompromis mes të dyjave në kurriz të Evropës. Ka vetëm dy mënyra që Evropa të dalë nga ky vend: të luajë lojën e neutralitetit – një rrugë e shkurtër drejt katastrofës – ose të bëhet një agjent autonom. (Vetëm mendoni se si mund të ndryshojë situata nëse Trumpi fiton zgjedhjet e ardhshme në SHBA.)
Ndërkohë që disa të majtë pretendojnë se lufta në vazhdim është në interes të kompleksit industrial-ushtarak të NATO-s, i cili përdor nevojën për armë të reja për të shmangur krizën dhe për të fituar fitime të reja, mesazhi i tyre i vërtetë për Ukrainën është: OK, ju jeni viktima të një agresioni brutal, por mos u mbështetni në krahët tanë, sepse në këtë mënyrë luani në duart e kompleksit industrialo-ushtarak…
Çorientimi i shkaktuar nga lufta në Ukrainë po prodhon shokë të çuditshëm si Henry Kissinger dhe Noam Chomsky, të cilët “vijnë nga skajet kundërshtare të spektrit politik – Kissinger që shërben si sekretar i shtetit nën presidentët republikanë dhe Chomsky një nga intelektualët kryesorë të majtë në Shtetet e Bashkuara – dhe janë përplasur shpesh. Por kur bëhet fjalë për pushtimin rus të Ukrainës, të dy së fundmi avokuan që Ukraina të merrte në konsideratë një zgjidhje që mund ta bënte atë të heqë pretendimin për disa toka, për të arritur një marrëveshje paqeje më të shpejtë.”
Shkurtimisht, të dy qëndrojnë për të njëjtin version të “pacifizmit”, i cili funksionon vetëm nëse neglizhojmë faktin kyç se lufta nuk ka të bëjë me Ukrainën, por është një moment i përpjekjes brutale për të ndryshuar të gjithë situatën tonë gjeopolitike. Objektivi i vërtetë i luftës është shpërbërja e unitetit evropian e mbështetur jo vetëm nga konservatorët amerikanë dhe Rusia, por edhe nga e djathta dhe e majta ekstreme evropiane – në këtë pikë, në Francë, Melenchon takohet me Le Pen.
Nocioni më i çmendur që qarkullon këto ditë është se, për t’iu kundërvënë polaritetit të ri midis SHBA-së dhe Kinës (që përfaqësojnë ekseset e liberalizmit perëndimor dhe autoritarizmit oriental), Evropa dhe Rusia duhet të ribashkojnë forcat dhe të formojnë një bllok të tretë “euroaziatik” bazuar te trashëgimia e krishterë e purifikuar nga eksesi i saj liberal. Vetë ideja e një rruge të tretë “euroaziatike” është një formë e fashizmit të sotëm.
Pra, çfarë do të ndodhë “kur votuesit në Evropë dhe Amerikë, të përballur me kostot në rritje të energjisë dhe inflacionin më të gjerë të nxitur nga sanksionet kundër Rusisë, mund të humbasin oreksin e tyre për një luftë që duket se nuk ka fund, me nevoja që vetëm sa po zgjerohen teksa të dyja palët i drejtohen një ngërçi të zgjatur”? Përgjigja është e qartë: në atë pikë, trashëgimia evropiane do të humbasë dhe Evropa do të ndahet de fakto midis një sfere influence amerikane dhe ruse. Me pak fjalë, vetë Evropa do të bëhet vendi i një lufte që duket se nuk ka fund…
Ajo që është absolutisht e papranueshme për një të majtë të vërtetë sot është jo vetëm të mbështesë Rusinë, por edhe të bëjë një pretendimin neutral më “modest” se e majta është e ndarë midis pacifistëve dhe mbështetësve të Ukrainës dhe se kjo ndarje duhet trajtuar si një fakt minor që nuk duhet të ndikojë në luftën globale të së majtës kundër kapitalizmit global.
Kur një vend është i pushtuar, është klasa sunduese ajo të cilës zakonisht i jepet ryshfet për të bashkëpunuar me pushtuesit që të ruajë pozicionin e saj të privilegjuar, në mënyrë që lufta kundër pushtuesve të bëhet prioritet. E njëjta gjë mund të vlejë për luftën kundër racizmit; në një gjendje tensioni racor dhe shfrytëzimi, e vetmja mënyrë për të luftuar efektivisht për klasën punëtore është të përqendruarit në luftën kundër racizmit (kjo është arsyeja pse çdo thirrje për klasën e bardhë punëtore, si në populizmin e sotëm të ekstremit të djathtë, tradhton luftën e klasave).
Sot, njeriu nuk mund të jetë majtist nëse nuk qëndron pa mëdyshje pas Ukrainës. Të jesh një i majtë që “tregon mirëkuptim” për Rusinë është si të jesh një nga ata të majtë që, përpara se Gjermania të sulmonte BRSS-në e morën seriozisht retorikën “anti-imperialiste” gjermane drejtuar Britanisë së Madhe dhe mbrojti neutralitetin në luftën e Gjermanisë kundër Francës dhe Mbretërisë së Bashkuar.
Nëse e majta dështon këtu, loja ka mbaruar për të. Por a do të thotë kjo se e majta thjesht duhet të marrë anën e perëndimit, duke përfshirë edhe fundamentalistët djathtistë që mbështesin gjithashtu Ukrainën?
Në një fjalim në Dallas më 18 maj 2022, teksa kritikonte sistemin politik të Rusisë, ish-presidenti Bush tha: “Rezultati është mungesa e kontrolleve dhe ekuilibrave në Rusi dhe vendimi i një njeriu për të nisur një pushtim krejtësisht të pajustifikuar dhe brutal të Irakut.” Ai shpejt e korrigjoi veten: “Dua të them, të Ukrainës”, më pas tha “Irak, gjithsesi” duke marrë të qeshura nga turma dhe shtoi “75”, duke iu referuar moshës së tij.
Siç vunë re shumë komentues, dy gjëra nuk mund të mos bien në sy në këtë rrëshqitje mjaft të dukshme frojdiane: fakti që publiku pranoi rrëfimin e nënkuptuar të Bushit se sulmi i SHBA-së në Irak (i urdhëruar prej tij) ishte “një pushtim tërësisht i pajustifikuar dhe brutal”, me të qeshura në vend që ta trajtojnë atë si një pranim të një krimi të krahasueshëm me pushtimin rus të Ukrainës; plus vazhdimin enigmatik të Bushit të vetëkorrigjimit të tij “Irak, gjithsesi” – çfarë donte të thoshte ai me të? Se ndryshimi midis Ukrainës dhe Irakut nuk ka vërtet rëndësi? Referenca përfundimtare për moshën e tij të shtyrë nuk ndikon aspak në këtë enigmë.
Por enigma shkapërderdhet në momentin që ne e marrim seriozisht dhe fjalë për fjalë deklaratën e Bushit: po, me të gjitha dallimet e marra parasysh (Zelenskiy nuk është një diktator si Sadami), Bushi bëri të njëjtën gjë siç po i bën Putini tani Ukrainës, kështu që ata duhet të gjykohen të dy nga i njëjti standard.
Në ditën që po shkruaj këtë, mësuam nga media se ekstradimi i themeluesit të Wikileaksit, Julian Assange në SHBA është miratuar nga Sekretarja e Brendshme e Mbretërisë së Bashkuar, Priti Patel. Krimi i tij? Asgjë tjetër veçse bërja publike e krimeve të rrëfyer nga lapsusi i Bushit: dokumentet e zbuluara nga Wikileaks shfaqën se si, nën presidencën e Bushit, “ushtria amerikane kishte vrarë qindra civilë në incidente të paraportuara gjatë luftës në Afganistan, teksa dosjet e luftës në Irak që rrodhën treguan se 66,000 civilë ishin vrarë dhe të burgosurit ishin torturuar.” Krime plotësisht të krahasueshme me atë që po bën Putini në Ukrainë. Nga këndvështrimi i sotëm, mund të themi se Wikileaksi zbuloi dhjetëra Bucha dhe Mariupolë amerikanë.
Pra, teksa vënia e Bushit në gjyq nuk është më pak iluzore sesa sjellja e Putinit në gjykatën e Hagës, minimumi që duhet bërë nga ata që kundërshtojnë pushtimin rus të Ukrainës është të kërkojnë lirimin e menjëhershëm të Assange-it. Ukraina pretendon se lufton për Evropën dhe Rusia pretendon se lufton për pjesën tjetër të botës kundër hegjemonisë unipolare perëndimore. Të dy pretendimet duhen refuzuar dhe këtu hyn në skenë dallimi mes të djathtës dhe të majtës.
Nga këndvështrimi i djathtë, Ukraina lufton për vlerat evropiane kundër autoritarëve joevropianë; nga pikëpamja e majtë, Ukraina lufton për lirinë globale, duke përfshirë lirinë e vetë rusëve. Kjo është arsyeja pse zemra e çdo patrioti të vërtetë rus rreh për Ukrainën.
Slavoj Žižek është filozof, studiues në Institutin për Sociologji dhe Filozofi në Universitetin e Lubjanës, Profesor në Universitetin e Nju Jorkut dhe drejtor ndërkombëtar i Institutit Birkbeck për Shkenca Humane të Universitetit të Londrës.
©Rruga Press