Me fundin e “Perëndimit”, e ardhmja e Evropës demokratike po luhet në Jug

Par Guillaume Duval – ish shkrimtar i fjalimeve të Josep Borrell, Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë dhe Zëvendëspresident i Komisionit Evropian

Rikthimi i Donald Trump në pushtet në Shtetet e Bashkuara, padyshim që tingëllon si zilja e vdekjes për atë që është quajtur “Perëndimi”, kjo aleancë e Evropës Perëndimore dhe e Shteteve të Bashkuara të krijuar në dy luftërat botërore të shekullit të 20-të dhe e përforcuar nga “Lufta e Ftohtë”. Rënia e Murit të Berlinit e kishte dobësuar tashmë këtë lidhje, por ndoshta është në proces të thyerjes së përhershme.

Sepse Shtetet e Bashkuara po kthehen gjithnjë e më shumë drejt Azisë dhe Kinës. Kjo sigurisht që kishte ndodhur tashmë për disa vite: Barack Obama kishte iniciuar kështu një tërheqje de facto nga punët e Evropës dhe fqinjësisë së saj, veçanërisht me vendimin për të mos ndërhyrë në Siri kundër Bashar El Asadit. Mbështetja e fortë për Ukrainën nga administrata Biden e kishte ndalur përkohësisht këtë mosangazhim, por kishte pak dyshime se kjo prirje e fortë do të vazhdonte të funksiononte.

Thyerja e Shteteve të Bashkuara me trashëgiminë e iluminizmit
Por përtej kësaj dinamike gjeopolitike dhe tektonikës gjeoekonomike që e mbështet atë, presidenca Trump shënon një përshpejtim vendimtar dhe ndoshta të pakthyeshëm në këtë fushë, sepse, me të në krye, Shtetet e Bashkuara janë gjithashtu në proces të thyerjes së hapur me vlerat që ishin në zemër të idesë së drejtë të përbashkët, jo vetëm të së drejtës njerëzore për sigurinë fizike por edhe për sigurinë shoqërore, të së drejtës ndërkombëtare dhe rendit shumëpalësh bazuar në këtë ligj…

“Perëndimi” sigurisht që ishte larguar prej tij shumë shpesh në praktikë. Qoftë sjellja e padenjë e shteteve evropiane ndaj kolonive dhe banorëve të tyre si dhe gjatë luftërave të pavarësisë apo SHBA-ve të cilat, në Luftën e Ftohtë, nuk hezituan kurrë të mbështeteshin në diktaturat më të këqija për të luftuar BRSS, duke përmbysur Mossadegh-un në Iran, Allende-n në Kili…. Pa harruar aventurat e tyre katastrofike pas rënies së murit, veçanërisht në Irak.

“Amerika e para” nuk e priti Donald Trumpin

Shtetet e Bashkuara, të cilat dikur ishin në ballë të multilateralizmit, nuk pritën që Donald Trump të kritikonte dhe t’i privonte Kombet e Bashkuara, UNESCO-n ose Organizatën Botërore të Tregtisë nga burimet, të refuzonin të ratifikonin statutin e Gjykatës Ndërkombëtare Penale dhe të mos i nënshtroheshin juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë apo edhe të mos mbështesnin vërtet Protokollin e Kiotos kundër ndryshimit të klimës… i cili shpiku “Amerika e para”.

Por deri më tani, sado e dukshme të ketë qenë në shumë raste, ky hendek midis praktikës dhe ideve të pretenduara nga “Perëndimi” nuk ka çuar në një vënie në dyshim formal të këtyre vlerave themelore. Si Evropa ashtu edhe Shtetet e Bashkuara kishin zgjedhur të merren në mënyrë të qëndrueshme me këtë standard të dyfishtë. Me Donald Trump, ne kemi arritur qartë përtej Atlantikut në një pikë këputjeje me trashëgiminë e “Iluminizmit”. Dhe duket e mundshme në këtë fazë që Trumpizmi shënon vërtet një pikë kthese të thellë dhe të qëndrueshme në historinë e Shteteve të Bashkuara.

Është e mundur që Evropa nga ana tjetër të bjerë në kampin e iliberalizmit dhe autoritarizmit. Kjo është shpresa e së djathtës ekstreme evropiane, e cila synon të përfitojë nga efekti Trump/Musk (dhe mjetet e frikshme teknologjike dhe financiare që vijnë me të). Detyra e tij është bërë më e lehtë për momentin nga evolucioni i së djathtës klasike, e cila e ka lejuar veten të gëlltitet gjithnjë e më shumë nga tezat e së djathtës ekstreme për shumë vite tani. Megjithatë, mund të shpresojmë që teprimet e Trump/Musk, tashmë shumë të dukshme, dhe dështimet e tyre të mundshme në shumë çështje, përkundrazi do të kenë një efekt të neveritshëm për evropianët. Në mënyrën se si veprimet e Hitlerit dhe Musolinit përfunduan duke ftohur shumicën dërrmuese të britanikëve, francezëve dhe amerikanëve në vitet 1930, pavarësisht nga aleatët e tyre – të shumtë dhe të fuqishëm – të ekstremit të djathtë brenda këtyre shoqërive. Përpara Elon Musk, Henry Ford, shpikësi i makinës për të gjithë, kishte qenë në vitet 1920 dhe 30 një pro-nazist i bindur dhe një mbështetës i zjarrtë i aleancës së Shteteve të Bashkuara me Hitlerin së bashku me shumë nga bashkëqytetarët e tij. Ai madje pothuajse kandidoi për president të Shteteve të Bashkuara në këtë linjë.

Prandaj, duke supozuar se është në gjendje t’i rezistojë valës Trumpiste dhe nuk ndjek lëvizjen, Evropa demokratike – Bashkimi Evropian dhe Mbretëria e Bashkuar – do të shkëputet gjithnjë e më shumë nga Shtetet e Bashkuara, të cilat jo vetëm që do të pushojnë së mbështeturi përkundrejt kundërshtarëve të tjerë të saj, por ndoshta do të bëhen haptazi armiqësore ndaj saj, në nivelin diplomatik dhe tregtar, natyrisht, por siç e shohim ndoshta edhe në fushën ushtarake.

Fundi i Atlanticizmit Evropian
Një nga paradokset, dhe jo më pak e rëndësishmja, është se i takon një ekzekutivi evropian, ndër më atlantistët që ka pasur Bashkimi që nga krijimi i tij, që është përgjegjës për të marrë parasysh këtë shkëputje me Shtetet e Bashkuara. Por në fund të fundit, kundërpunësimi është një figurë klasike në politikë: ishte gjenerali De Gaulle, i sjellë në pushtet nga mbështetësit e Algjerisë Franceze, që i dha pavarësinë këtij vendi dhe jo Guy Mollet dhe François Mitterrand. Sot në Evropë, Kaja Kallas dhe Ursula Von Der Leyen janë padyshim më të pozicionuar se njerëzit e majtë, gjithmonë apriori të dyshuar për antiamerikanizëm, për t’u shkëputur me Shtetet e Bashkuara.

Tashmë përballë armiqësisë nga Shtetet e Bashkuara, Evropa demokratike do të mbetet gjithashtu subjekt në krahun e saj lindor ndaj sulmeve të Rusisë imperialiste dhe të ekstremit të djathtë të Putinit, aleate me Kinën e Xi Jinping, në prag për t’u bërë fuqia dominuese botërore. Megjithatë, nëse regjimi i Vladimir Putin nuk shembet, por Donald Trump është dukshëm i vendosur të bëjë gjithçka që duhet për ta ndihmuar atë të mbijetojë.

Thyerja e rrethimit duke u bashkuar me “Jugin Global”
Në një kontekst të tillë, Evropa demokratike mund të shpresojë të mbijetojë vetëm nëse arrin të thyejë këtë rrethim duke krijuar një aleancë me vendet e “Jug Global”, Brazilin, Afrikën e Jugut, Indonezinë… për t’i rezistuar oreksit konkurrues, por bazuar në një përbuzje të përbashkët për të drejtën ndërkombëtare, të Shteteve të Bashkuara të ngjashme me Trump dhe boshtit Xi-Putin. Vetëm një aleancë e tillë mund ta lejojë atë të shmangë izolimin vdekjeprurës, të shpresojë të mbajë një rend shumëpalësh të bazuar në rregulla dhe të lirojë kontrollin e varësisë së saj të dyfishtë teknologjike nga Kina dhe Shtetet e Bashkuara.

Për shkak të së kaluarës së tyre koloniale, disa vende evropiane tashmë mbajnë lidhje të vjetra dhe të ngushta me shumicën e këtyre vendeve të Jugut Global. Por këto lidhje më shpesh mbeten të shënuara shumë negativisht nga kjo histori koloniale, siç e kemi parë së fundmi në Sahel ose në Algjeri në lidhje me Francën. Më shumë se gjashtëdhjetë vjet tani pas shumicës së pavarësive, megjithatë duhet të fillojë të jetë e mundur të kapërcehen këto trauma. Megjithatë, për ta arritur këtë, duhet të jetë Bashkimi si i tillë, vetë autoritetet evropiane dhe jo vendet ish-koloniale si Franca, që marrin drejtimin në këtë kërkim të një aleance me Jugun Global.

Megjithatë, kjo supozon se brenda vetë Europës – në Francë, Itali, Holandë, Gjermani, por edhe në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore – ne arrijmë të kapërcejmë paragjykimet ksenofobike të ekstremit të djathtë, se heqim dorë nga ëndrra e një “Evrope fortesë” të barrikaduar për të ruajtur bardhësinë e saj dhe se më në fund biem dakord të merremi me të vërtetë si të barabartë me Afrikën Latine, duke lënë Amerikën Latine. qasja jonë tradicionale e “mësimit”.

Para së gjithash, është e domosdoshme që më në fund të kemi një politikë të ligjshme emigracioni të denjë për këtë emër, më në fund të ndalojmë dëshirën për të penguar jo-evropianët që të vijnë për të studiuar në Evropë dhe më në fund të ndalojmë së penguari artistët apo shkrimtarët nga Jugu që të performojnë në kontinent.

Investoni më shumë në jug

Kjo gjithashtu supozon se, pavarësisht nga të gjitha vështirësitë tona të brendshme dhe nevojën tonë kolosale për investime në Evropë, madje edhe për arritjen teknologjike, tranzicionin e gjelbër dhe mbrojtjen tonë të theksuar nga raporti i Draghit, ne pranojmë të investojmë edhe më shumë jashtë Bashkimit.

Europa është tashmë ofruesi kryesor i ndihmës zhvillimore për vendet në jug. Por këtë e bën duke vepruar në mënyrë të shpërndarë, kryesisht përmes politikave kombëtare të shteteve anëtare. Ne jo vetëm që duhet t’i mbajmë këto buxhete pavarësisht vështirësive tona të brendshme, por mbi të gjitha tani duhet ta komunitarizojmë këtë politikë duke i bashkërenduar këto shpenzime shumë më afër nën udhëheqjen e Unionit, në mënyrë që të mos i lëmë fushë të hapur Kinës dhe Rusisë në Jug pas çmontimit të ndihmës amerikane.

Më pas duhet të rrisim kontributin tonë në financimin e luftës kundër ndryshimeve klimatike dhe përshtatjes në Jugun Global. Është me të vërtetë thelbësore për mbijetesën e njerëzimit që të ketë sukses në shpëtimin e marrëveshjes së Parisit pavarësisht Trump. Kjo është një fushë ku ne në veçanti duhet të vazhdojmë të punojmë ngushtë me Kinën për t’iu kundërvënë Shteteve të Bashkuara. Por kjo do të përfshijë domosdoshmërisht shpenzime shtesë në nivele të konsiderueshme.

Ne gjithashtu duhet të investojmë më shumë për të ndihmuar partnerët tanë në jug që të ndërtojnë sektorë industrialë në territorin e tyre, gjë që do t’i lejojë ata dhe ne të mos varemi aq shumë nga Kina dhe Shtetet e Bashkuara për lëndët e para dhe përbërësit kritikë thelbësorë për tranzicionin e gjelbër dhe dixhital… Është veçanërisht në këtë kontekst, dhe jo vetëm në atë të ndjekjes së një politike të vjetëruar të tregtisë së lirë, që ne duhet t’i afrohemi marrëveshjes së përfunduar me Marrëveshjen.

Sigurisht që sot jemi shumë larg zbatimit të një politike të tillë dhe, përkundrazi, janë forcat ksenofobike dhe reaksionare, që shtyjnë për t’u përballur me “Jugin Global”, që aktualisht janë në rritje në Evropë. Heshtja e Unionit përballë krimeve të shumta të luftës dhe shkeljeve të panumërta të ligjit ndërkombëtar në Gaza, Jerusalemin Lindor dhe Bregun Perëndimor i ka bërë gjërat shumë më keq në këtë fushë që nga 7 tetori 2023.

Por nëse nuk arrijmë ta kthejmë shpejt këtë prirje, nëse nuk bëjmë në muajt dhe vitet e ardhshme atë që është thelbësore për të parandaluar që Jugu Global të bëhet gjithnjë e më armiqësor ndaj nesh, sigurisht që nuk do të ketë të ardhme për një Evropë demokratike në botën e Trump dhe aleancës Xi-Putin.

Rruga Press