Gjysmë shekulli emigracioni shqiptar në Itali, çfarë tregojnë shifrat!
Prania e shqiptarëve në Itali nuk është një gjë e re. Ky emigrim shekullor daton rreth vitit 1400, kur disa nga popujt e Ballkanit u larguan nga territoret e tyre për shkak të pushtimit turko-osman. Fryt i këtij eksodi antik ishin komunitetet arbëreshe, “Shqiptarët e Italisë”, të cilët në vendet e Abruzzo, Molise, Campania, Basilicata, Puglia dhe Sicilia ruajnë dhe kalojnë vlerat tipike të kulturës së tyre, duke filluar nga gjuha.
Vitet ‘70 – ‘80: Komunizmi dhe pamundësia e emigrimit Midis viteve ‘70 dhe ‘80, nuk u regjistrua asnjë hyrje e veçantë në Itali, sepse shqiptarët nuk u lejuan të lëviznin për shkak të masave të ashpra të vendosura nga qeveria komuniste. Në fillim të viteve 1990, Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë u rrëzua kur u shtuan trazirat civile në demonstratat studentore. Me futjen e zgjedhjeve shumë partiake në 1992, komunizmi u kap nga Partia Demokratike e Shqipërisë e Sali Berishës dhe qytetarëve shqiptarë iu dha zyrtarisht mundësia për të lëvizur.
Vitet ’90: Rënia e komunizmit dhe eksodi në Itali
Varfëria e madhe e popullatës së bashku me rënien e sistemit të qeverisjes ishin motori i eksodeve të parë të rëndësishëm të viteve nëntëdhjetë. E para, në Mars 1991, e dyta më 7 gusht të po këtij viti. Gjatë eksodit të parë, të treguar para popullatës italiane përmes pamjeve televizive të “njerëzve të varkave”, rreth 25,000 qytetarë shqiptarë u derdhën në portet e portit të Brindisit. Institucionet u kapën të papërgatitur dhe emigrantët u vendosën në qytete me tenda të forta dhe në stadium. Në të njëjtën kohë, format e solidaritetit u aktivizuan nga famullitë, shoqatat dhe familjet që mirëpritën vullnetarisht një pjesë të refugjatëve. Për t’iu përgjigjur urgjencës, qeveria italiane dha një leje qëndrimi të përkohshme për të lejuar qytetarët shqiptarë të mësojnë gjuhën, të gjejnë punë dhe të regjistrohen në zyrën e punësimit. Sipas një regjistrimi të përafërt të regjistrit, ekzistonin 23,364 shqiptarë të regjistruar, 1.938 prej të cilëve janë të mitur të pashoqëruar. Saktësisht pesë muaj më vonë, eksodi i dytë: anija e Vlorës me 20,000 qytetarë shqiptarë në bord u drejtua për në Itali. Sipas burimeve të INSTAT që nga 31 dhjetori 1991, qytetarët shqiptarë janë ndër minoritarët më të shumtë jo-BE me 24.886 qytetarë nga gjithsej (648,953). Prania e shqiptarëve është pak më e lartë se ajo e ish-Jugosllavëve (26.727) por shumë më e ulët se ajo e marokianëve (83,292), tunizianëve (41.547) dhe Filipinasve (36,316). Deri në vitin 1994 numrat mbeten pothuajse të njëjtë dhe në 1995 ato u rritën në 30,183 nga 729.1159 të huaj jo nga BE. Shumica prej tyre ishin të rinj, mosha mesatare është midis 18 dhe 24 vjeç. Arsyet kryesore që i çuan shqiptarët në Itali janë të lidhura me punën (17.365).
Nga vitet ’90 në 2000, vala e dytë e migracionit
Në 1997 të ashtuquajturat “ndërmarrje piramidale” dështuan. Prandaj revoltat civile të quajtura Anarkia Shqiptare u pasuan nga një seri rebelimesh që u përkulën përfundimisht me zgjedhjet demokratike dhe Kushtetutën e re të ’98. Flukset emigratore shqiptare drejt shtetit italian, si për mundësinë e hyrjes në botën e punës, ashtu edhe për afërsinë gjeografike: në 31 Dhjetor 1997 kishte 72.551 leje qëndrimi të regjistruara nga gjithsej 1.022.896 jashtë BE-së. Me shpërthimin e luftës në Kosovë, e cila përfshiu Shqipërinë si për afërsinë gjeografike ashtu edhe për përqindjen e lartë të shqiptarëve të Kosovës, prania në Itali u rrit ndjeshëm.
Hapat e parë drejt BE-së dhe rritja e pranisë shqiptare në Itali
Në vitin 2003, Shqipëria ndërmori hapat e parë drejt hyrjes në BE dhe shqiptarët fituan lirinë më të madhe të lëvizjes. Në atë vit, qytetarët shqiptarë që kishin emigruar ishin rreth 240.421, një rritje e konsiderueshme në krahasim me 171.567 të një viti më parë. Disa vjet më vonë – duke filluar nga viti 2007 deri dhe më tej 2016 kur shqiptarët numërojnë 406.534. Aktualisht Shqipëria është ndër kandidatët më të akredituar për t’u anëtarësuar në BE.
Puna dhe profesionet, të dhëna që nga viti 2017
Në të kundërt, krahasuar me komunitetet e tjera Lindore, shtetasit shqiptarë të punësuar janë kryesisht meshkuj (66.1%) të përfshirë në një grupmoshë nga 15 deri në 64 vjeç. Fusha kryesore e punësimit është industriale (47%), e ndjekur nga shërbimet publike, sociale dhe personale (16%) në të njëjtën kohë me tregti dhe hotelieri. Pak menaxherë, profesionistë intelektualë dhe teknikë (5%) krahasuar me 50% të punësuar në punë manuale, 27% në punë manuale të pakualifikuar dhe 18% në shitje dhe shërbime personale.
Shifrat e Edukimit në vitin 2017
Mjedisi shkollor meriton përmendje të veçantë pasi regjistrimet në të gjitha nivelet e arsimit janë shumë të larta. Duhet të theksohet se shumica e nxënësve kanë lindur në Itali dhe nga 653.522 studentë të huaj jo-BE në vitin shkollor 2017/2018 rreth 114,240 janë me origjinë shqiptare (17.5%). Në sektorin e universitetit, 78% e studentëve të huaj janë regjistruar, por regjistrimet kanë rënë në 5 vitet e fundit: nga 11.039 në 9,609 studentë të universitetit. Të rinjtë (15-29 vjec) të cilët nuk punojnë, nuk studiojnë dhe nuk janë përfshirë në kurse trajnimi, siç quhen ndryshe Neets, janë 47.684, një rritje prej 2,440 krahasuar me një vit më parë, e barabartë me rreth një të pestën e Neets jo-BE. Një tjetër incidencë femër, në fakt, Neets rinj janë 79.4% të totalit. Arsyet pas këtyre numrave janë të ndryshme: disa kërkojnë punë, të tjerët janë të angazhuar në përgjegjësi familjare ose kanë kushte të veçanta shëndetësore.
Të dhënat më të fundit për të përshkruar karakteristikat e komunitetit
Të dhënat që lidhen me vitin 2018 na lejojnë të nxjerrim një pamje më të qartë të komunitetit në Itali. Shqiptarët janë komuniteti i dytë më i madh pas Marokut, me 483,219 banorë; nga këto, shumica (60.6%) jetojnë në Italinë Veriore, veçanërisht në Lombardi, pas Toscana dhe Emilia-Romagna. Ekziston një ekuilibër i caktuar midis pranisë mashkull dhe femër (48.8%). Arsyet e qëndrimit janë kryesisht bashkimet familjare dhe arsyet e biznesit. Shkalla e punësimit është 53.8% dhe fushat e punësimit janë ndërtimi (29%) ndërsa përqindja e lartë e sipërmarrësve individualë (8.5% e jo-BE) tregon se komuniteti është arriti të përshtatet në punën dhe strukturën shoqërore. Të miturit e pashoqëruar shqiptarë janë ndër më të shumtë në krahasim me komunitetet e tjera jo-BE (13.5%).
Komuniteti shqiptar në Itali: Një pamje sintetike
Rënia e vogël e prezencës në vitin e fundit është për faktin se shumë shqiptarë kanë fituar përfundimisht nënshtetësinë italiane dhe se të tjerët kanë preferuar të kthehen në atdheun e tyre.
Komuniteti shqiptar në Romë
Komuniteti shqiptar në tokën e Kapitolinës është trefishuar gjatë një periudhe kohore midis 1 janarit 2003 dhe 2019, nga 6,671 në 16.222 qytetarë. Është prania më e madhe me lejet e qëndrimit pas atyre të Ukrainës (20.050) dhe Rumanisë (184.410). Sipas regjistrimit të popullsisë në 2017 për shpërndarjen në Komunat e ndryshme Romane, komuniteti shqiptar është i pranishëm kryesisht në Bashkinë VI me 1630 banorë (3.6%), në VII me 592 (1.9%) dhe në XIV me 535 banorë (2.3 %). Lazio është ndër tre rajonet e para, pas Emilia-Romagna dhe Toscana, që ka numrin më të madh të shqiptarëve në komunitet: në gusht 2018 ai numëroi 111 (7.4%). Studentët shqiptarë renditen në vendin e 3-të midis të huajve të regjistruar në shkolla në Lazio (4,852) dhe në Romë (2,981). Shkrimi është shkëputur nga revista italiane “Piu Culture”