Gjykata e Hagës shpall në kërkim ndërkombëtar Netanyahun

Gjykata Ndërkombëtare Penale (GJNP) në Hagë ka lëshuar urdhra arresti për kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu, ish-ministrin e mbrojtjes të vendit Yoav Gallant dhe udhëheqësin ushtarak të Hamasit, Mohammed Deif, për krime të dyshuara lufte në lidhje me luftën në Gaza.

Është hera e parë që liderët e një demokracie dhe shteti të lidhur me perëndimin akuzohen nga gjykata, në vendimin më të rëndësishëm të historisë së saj 22-vjeçare.

Netanyahu dhe Gallant tani rrezikohen të arrestohen nëse udhëtojnë në ndonjë nga 124 vendet që nënshkruan statutin e Romës për krijimin e gjykatës. Izraeli pretendon se ka vrarë Deifin në një sulm ajror në korrik, por dhoma e paragjyqësore e gjykatës tha se do të “vazhdojë të mbledhë informacion” për të konfirmuar vdekjen e tij.

Gjykata vendosi se kishte arsye të besueshme se Netanyahu dhe Gallant mbanin përgjegjësi penale si bashkëautorë për “krimin e luftës të urisë si metodë lufte; dhe krimet kundër njerëzimit të vrasjeve, persekutimit dhe akteve të tjera çnjerëzore”. 

Kolegji prej tre gjyqtarësh tha gjithashtu se kishte gjetur arsye për të besuar se Deif ishte përgjegjës për krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës duke përfshirë vrasjen, torturën, përdhunimin dhe marrjen e pengjeve në lidhje me sulmin e Hamasit të 7 tetorit në Izrael, ku luftëtarët vranë më shumë se 1200 izraelitë, kryesisht civilë, dhe rrëmbyen 250 të tjerë.

Presidenti i Izraelit, Isak Herzog, denoncoi vendimin e gjykatës, duke e quajtur atë “një ditë të zezë për drejtësinë. Një ditë e zezë për njerëzimin.” 

“I marrë me qëllim të keq, vendimi skandaloz i GJNP-së e ka kthyer drejtësinë universale në një tallje universale. Bën një tallje me sakrificën e të gjithë atyre që luftojnë për drejtësi, nga fitorja e aleatëve mbi nazistët e deri më sot”, tha Herzog.

SHBA ka mirëpritur më parë urdhër-arrestet për krime lufte të Gjykatës Ndërkombëtare Penale kundër Vladimir Putinit dhe zyrtarëve të tjerë rusë për mizoritë e kryera në Ukrainë, por denoncoi ndjekjen nga gjykata të Netanyahut dhe Gallantit, një qëndrim i përzier që ka ekspozuar administratën Biden ndaj akuzave për standarde të dyfishta nga shumë anëtarë të OKB-së, veçanërisht nga jugu global.

Netanyahu mund të presë mbështetje më të fuqishme nga administrata e ardhshme e Donald Trump. Gjatë mandatit të tij të parë, në vitin 2020, ai vendosi sanksione amerikane ndaj GJNP-së, që synonin jo vetëm zyrtarët e gjykatës, por edhe familjet e tyre. Sekretari i Shtetit në atë kohë, Mike Pompeo, bëri të qartë se sanksionet ishin vendosur për shkak se GJNP-ja kishte filluar të hetonte veprimet e SHBA-së dhe aleatëve të saj në Afganistan, si dhe operacionet ushtarake izraelite në territoret e pushtuara.

Kolegji prej tre gjyqtarësh tha të enjten se versioni i plotë i urdhër-arresteve kundër Netanyahut dhe Gallant ishin sekret “për të mbrojtur dëshmitarët dhe për të mbrojtur zhvillimin e hetimeve”, por gjyqtarët publikuan shumë nga arsyetimet e tyre, që fokusohen kryesisht në pengimin e furnizimit me ndihma humanitare në Gaza, të cilën gjykata e gjykoi si të qëllimshme.

“Gjykata konsideroi se ka arsye për të besuar se të dy individët me qëllim dhe me vetëdije privuan popullatën civile në Gaza nga objektet e domosdoshme për mbijetesën e tyre, duke përfshirë ushqimin, ujin dhe ilaçet dhe furnizimet mjekësore, si dhe karburantin dhe energjinë elektrike.” – thuhet në vendimin me shkrim.

Urdhëresat e gjykatës u mirëpritën gjerësisht nga grupet e të drejtave të njeriut. Balkees Jarrah, drejtor i asociuar i drejtësisë ndërkombëtare në Human Rights Watch, tha se ata do të “thyenin perceptimin” se disa individë ishin përtej ligjit.

“Nëse GJNP-ja mund të përmbushë në mënyrë efektive mandatin e saj do të varet nga gatishmëria e qeverive për të mbështetur drejtësinë, pavarësisht se ku janë kryer abuzimet dhe nga kush,” tha Jarrah. “Këto urdhër-arreste duhet të shtyjnë më në fund komunitetin ndërkombëtar të adresojë mizoritë dhe të sigurojë drejtësi për të gjitha viktimat në Palestinë dhe Izrael.” 

Izraeli ka mohuar kryerjen e krimeve të luftës në Gaza dhe ka hedhur poshtë juridiksionin e gjykatës. Megjithatë, dhoma e procedurës paraprake vuri në dukje se Palestina ishte njohur si anëtare e gjykatës në vitin 2015, kështu që Gjykata nuk kishte nevojë të kërkonte miratimin e Izraelit për të hetuar krimet në territorin palestinez.

Gjykata refuzoi gjithashtu një apel izraelit për shtyrjen e urdhrave, duke thënë se autoritetet izraelite ishin informuar për një hetim të mëparshëm të GJNP-së në vitin 2021 dhe në atë kohë, “Izraeli zgjodhi të mos ndiqte asnjë kërkesë për shtyrjen e hetimit”. 

Një deklaratë e GJNP-së thoshte për Deif se “dhoma gjeti arsye të arsyeshme për të besuar se z. Deif … është përgjegjës për krimet kundër njerëzimit të vrasjes, shfarosjes, torturës dhe përdhunimit dhe forma të tjera të dhunës seksuale, si dhe krimet e luftës të vrasjeve, trajtimi mizor, tortura, marrja e pengjeve, fyerjet e dinjitetit personal dhe përdhunimi dhe forma të tjera të dhunës seksuale”. 

Khan kishte kërkuar urdhër-arreste për dy figura të tjera të larta të Hamasit, Yahya Sinwar dhe Ismail Haniyeh, por ata u vranë në konflikt. Pretendimi i Izraelit se ka vrarë Deifin nuk është konfirmuar dhe as mohuar nga Hamasi. 

Benny Gantz, një gjeneral në pension dhe rival politik i Netanyahut, dënoi vendimin e GJNP-së, duke thënë se tregon “verbëri morale” dhe ishte “një njollë e turpshme e përmasave historike që nuk do të harrohet kurrë”. Yair Lapid, një tjetër lider i opozitës, e quajti atë një “çmim për terrorin”. 

Urdhër-arrestet janë lëshuar në një moment të ndjeshëm për Khan, përballë një hetimi ndaj tij me pretendimin për sjellje të pahijshme seksuale. Hetimi do të shqyrtojë akuzat kundër prokurorit, të cilat, raportoi Guardian muajin e kaluar, përfshijnë pretendime për prekje të padëshiruara seksuale dhe “abuzime” për një periudhë të zgjatur, si dhe sjellje shtrënguese dhe abuzim me autoritetin. Viktima e supozuar, një avokate e GJNP në të 30-at e saj, më parë nuk ka pranuar të komentojë.

Urdhër-arrestet mund të rrisin presionin e jashtëm mbi qeverinë e Netanyahut teksa SHBA-ja kërkon të ndërmjetësojë një armëpushim midis Izraelit dhe Hamasit, por mund të forcojë pozitën politike të kryeministrit në Izrael në një afat të shkurtër, pasi shumica e izraelitëve refuzojnë juridiksionin e GJNP-së, pasi e konsiderojnë si ndërhyrje në punët e brendshme të vendit të tyre.

Joe Biden ka thënë se nuk beson se Netanyahu po bën mjaftueshëm për të siguruar një armëpushim, pasi udhëheqësi izraelit u zotua të mos bëjë kompromis mbi kontrollin izraelit mbi territorin strategjik brenda Gazës. Netanyahu ka akuzuar Hamasin se ka dështuar të negociojë me mirëbesim.

Rruga Press