Evropa përpiqet të mbajë bashkë unitetin e brishtë pasi e kupton se nuk mund të mbështetet te SHBA-ja

Nga Jon Henley

Ata shkuan duke buzëqeshur, por detyra ishte e madhe. Pas dhjetëra samitesh, në të cilat një BE hezituese dhe e papajtueshme nuk kishte arritur të binte dakord për një plan koheziv për përfundimin e luftës në Ukrainë, ky befas dhe në mënyrë jetike, duhej të ishte ndryshe.

Udhëheqësit e Francës, Gjermanisë, Polonisë, Italisë, Spanjës dhe Danimarkës, plus kryeministri i Britanisë dhe krerët e NATO-s dhe Komisionit Evropian dhe Këshillit, mbërritën në Paris të tronditur nga një javë historike. Të hënën e kaluar, nënkryetari i SHBA, JD Vance, i kishte thënë Evropës “rregullimi i tepërt” i teknologjive potencialisht të dëmshme ishte i gabuar. Dy ditë më vonë, Donald Trump i telefonoi Vladimir Putinit për të nisur bisedimet mes SHBA-së dhe Rusisë për përfundimin e luftës.

Në të njëjtën ditë, sekretari amerikan i mbrojtjes, Pete Hegseth, u tha numrave të tij të kundërt evropianë në një takim në Bruksel se SHBA nuk ishte më “kryesisht e fokusuar” në sigurinë e Evropës dhe kontinenti do të duhej të merrte drejtimin në mbrojtjen e Ukrainës.

Të premten erdhi grushti i mirësisë së Vance, një sulm i dhunshëm ideologjik që akuzonte demokracitë evropiane për shtypjen e fjalës së lirë, përkuljen ndaj multikulturalizmit dhe vrapimin e frikësuar nga votuesit. “Harrojeni Rusinë kërcënimi i vërtetë për Evropën, tha ai, ishte “nga brenda”.

Zëvendëspresidenti i SHBA-së më pas refuzoi të fliste me kancelarin gjerman, Olaf Scholz, në vend të kësaj takoi Alice Weidel, udhëheqësen e ekstremit të djathtë AfD, një parti që agjencia gjermane e sigurisë e mban nën vëzhgim si një kërcënim potencial për demokracinë.

Në pesë ditë, liderët u ndërgjegjësuan me forcë për tre realitete, së pari, SHBA-ja dhe Evropa dukej se nuk i ndanin më vlerat që, që nga viti 1945, kishin mbështetur aleancën transatlantike. Së dyti, Evropa nuk mund të mbështetej më tek SHBA për ta mbrojtur atë.

Së treti – për pyetjen e menjëhershme për të cilën Evropa po priste me padurim një përgjigje – plani i SHBA, për aq sa ekziston në të vërtetë, nuk dukej se përfshinte një vend në tryezë për Evropën përfshirë, për këtë çështje, Ukrainën.

Samiti i Parisit i së hënës u thirr nga presidenti francez, Emmanuel Macron sepse, sipas fjalëve të një këshilltari të Elysee, tani është e nevojshme që evropianët të bëjnë më shumë, më mirë dhe në mënyrë koherente, për sigurinë kolektive.

Ata që morën pjesë u konsideruan si më të vendosurit, por edhe më të pajisurit, një koalicion jo vetëm i vullnetarëve por të aftëve – duke përfshirë Britaninë, jo më një anëtare e BE-së, por një kontribues i madh në Ukrainë dhe një forcë e fuqishme ushtarake evropiane. Me të mbërritur në Paris, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, tha se siguria e Evropës ishte në një pikë kthese.

“Po, është për Ukrainën – por edhe për ne. Ne kemi nevojë për një mentalitet urgjent. Ne kemi nevojë për një rritje në mbrojtje. Dhe ne kemi nevojë për të dyja tani,” tha ajo.

Por samiti i së hënës ka të ngjarë të jetë i pari nga shumë në rrugën drejt një politike koherente sigurie evropiane për Ukrainën dhe për Evropën më gjerësisht: mjedisi i sigurisë së Evropës mund të ketë ndryshuar rrënjësisht, por Evropa jo.

Ajo ka “armiqtë” e saj brenda: qeveritë populiste, të ekstremit të djathtë, miqësore ndaj Moskës, pro Trump-it që do të bllokojnë një politikë të përbashkët sigurie ku të munden. Ministri i Jashtëm i Hungarisë, Peter Szijjarto, nuk humbi kohë duke denoncuar samitin e së hënës.

Takimi ishte një mbledhje e “liderëve evropianë pro luftës, anti-Trump, të frustruar” që synonte “parandalimin e një marrëveshjeje paqeje në Ukrainë”, tha ai, duke shtuar se ndryshe nga ata, Budapesti “mbështet ambiciet e Donald Trump … dhe dëshiron paqen në Ukrainë”.

Robert Fico, kryeministri populist i Sllovakisë, gjithashtu kishte një lëvizje. Zyrtarët e BE-së nuk kishin mandat për rolin e Evropës në ndonjë armëpushim në Ukrainë, tha ai, duke shtuar se diskutimet nuk kishin të bënin me BE-në dhe pjesëmarrja e tyre dëmton besimin në bllok.

Vendet që nuk janë ftuar në bisedimet e Parisit po ankoheshin gjithashtu. “Edhe brenda BE-së, jo të gjitha shtetet trajtohen në mënyrë të barabartë,” tha presidentja pro-evropiane e Sllovenisë, Nataša Pirc Musar. “Kjo nuk është Evropa që ne aspirojmë [ose] Evropa që do të respektohet.”

Udhëheqësit e tjerë do t’i frikësohen ndikimit të një rritjeje të madhe të shpenzimeve të mbrojtjes në politikën e brendshme tashmë të mbushur plot. Sipas NATO-s, Portugalia, Italia, Spanja, Belgjika, Kroacia, Luksemburgu dhe Sllovenia shpenzojnë të gjitha më pak se objektivi prej 2% të PBB-së për mbrojtjen.

Ka beteja të fuqishme në perspektivë për huamarrjen më të përbashkët – të cilën Gjermania, ndër të tjera, e kundërshton fuqishëm – për të financuar nevojat e sigurisë kolektive të Evropës dhe mbi përdorimin e aseteve të ngrira ruse.

Menjëherë, ka dallime në lidhje me garancitë e sigurisë së Ukrainës të pasluftës. Macron kishte ngritur tashmë mundësinë e një force eventuale paqeruajtëse evropiane në Ukrainë vitin e kaluar dhe Keir Starmer, kryeministri britanik, tha të dielën se Mbretëria e Bashkuar ishte e përgatitur të vendoste trupa në terren. Suedia ndoqi shembullin të hënën.

Holanda tha se nuk ishte “negative” për idenë, por Gjermania tha se ishte “e parakohshme” dhe Polonia – e cila me 4% shpenzon më shumë të PBB-së së saj për kokë në mbrojtje se çdo anëtar tjetër i NATO-s – tha se “nuk po planifikon të dërgojë asnjë trupë polake”.

Diplomatët e BE-së pranojnë se qëndrimi ideologjik brutal, transaksional dhe pa turp i administratës Trump mund të copëtojë unitetin tashmë të brishtë të Evropës. Nëse do të ndodhë apo jo, thonë ata, mund të varet nga procesi i të cilit takimi i Parisit të së hënës është vetëm hapi i parë.

Rruga Press