Dita Botërore e Bletëve/ 6 fakte befasuese për to, ja çfarë ishin gati të shkaktonin gjatë Luftës së Ftohtë

Bletët janë thelbësore për rritjen e shumë prej ushqimeve tona të preferuara dhe më të shëndetshme, pasi lëvizin polenin nga bima në bimë, duke pjalmuar më shumë se njëqind fruta dhe perime, duke përfshirë luleshtrydhet, patatet dhe mollët.

Fatkeqësisht, shumë lloje bletësh janë nën kërcënim si rezultat i ndryshimeve në përdorimin e tokës, pesticideve, bujqësisë intensive dhe ndryshimeve klimatike.

20 maj është Dita Botërore e Bletëve. Këtu janë gjashtë gjëra befasuese që mund të mos i dini për pjalmuesit më punëtorë të natyrës.

1. Bletëve u pëlqen të valërojnë

Bletët mund të komunikojnë dhe të marrin vendime duke kërcyer. Kur një bletë zbulon dhe inspekton një fole të re, ajo përdor një kërcim për të reklamuar dhe debatuar meritat e saj.

Dinamika e vallëzimit të lëvizjes bën që rreth 20 deri në 30 bletë të bien dakord për vendin më të mirë të folesë dhe ato ia komunikojnë vendimin e tyre pjesës tjetër të tufës duke bërë tinguj.

2. Bletët mund të përdorin mjete

Bletët në Vietnam dhe pjesë të tjera të Azisë kërcënohen nga speciet grabitqare të grerëzave gjigante që sulmojnë kolonitë e bletëve, duke vrarë të rriturit që mbrojnë folenë dhe duke grabitur bletët e reja. Në veçanti, specia e pangopur e grerëzave Vespa soror është në gjendje të zhdukë kosheren brenda disa orësh.

Për të shmangur sulme të tilla, bletët janë vëzhguar duke mbledhur jashtëqitje të freskëta të kafshëve dhe duke i lyer ato rreth hyrjes së kosheres së tyre. Studiuesit besojnë se jashtëqitja i largon grerëzat grabitqare nga foleja duke reduktuar kohën që harxhojnë grerëzat në përpjekje për të thyer folenë.

3. Jashtëqitja e bletëve gati sa nuk shkaktoi një konfrontim gjatë Luftës së Ftohtë

Në vitet 1980, “shiu i verdhë”, njolla të vogla të verdhë të gjetura në gjethet e xhunglës në Laos dhe Kamboxhia, mendohej të ishte mbetje e armëve kimike. Refugjatët thanë se shiu i verdhë shkaktoi sëmundje dhe vdekje. Akuzat i shtynë Shtetet e Bashkuara të akuzojnë atë që atëherë ishte Bashkimi Sovjetik dhe aleatët e tij për luftë kimike.

Ekspertët e bletëve më vonë zbuluan se pikat e verdha ishin jashtëqitje nga tufa masive bletësh të egra.

4.Bletët  bëhen të uritura

Bimët prodhojnë lule me nektar për të tërhequr pjalmuesit.

Kur poleni është i pakët, bletët dëmtuan gjethet e bimës së domates dhe mustardës në një mënyrë unike që rezultoi në lulëzimin e bimës deri në 30 ditë më herët se bimët e pa grimcuara, zbuluan shkencëtarët në Zvicër dhe Francë .

5. Njerëzit i kanë shfrytëzuar bletët për mijëra vjet

Një pikturë e shpellës në Spanjë që mendohet të jetë 8000 vjeçare, përshkruan një njeri që mbledh mjaltë nga një shkallë . Gjurmët e dyllit të bletës në qeramikë sugjerojnë gjithashtu se fermerët e hershëm mbanin bletë 9000 vjet më parë. Mjaltë është gjetur edhe në varret e lashta egjiptiane.

Sot, mjalti mund të ofrojë shpresë të re në luftën kundër rezistencës ndaj antibiotikëve . Ai përmban antibiotikë natyralë për të ndihmuar trupin të luftojë infeksionin.

6. Disa bletë hanë mish

Shumica dërrmuese e bletëve ushqehen me polen dhe nektar, por disa specie kanë evoluar për të ngrënë me mish, duke zëvendësuar trupat e kafshëve të ngordhura me livadhet e luleve.

Bletët Shkaba në Kosta Rika kanë zorrë të pasura me baktere që pëlqejnë acidin, të ngjashme me ato që gjenden te hienat dhe kafshët e tjera që ushqehen me kërma, zbuluan vitin e kaluar shkencëtarët në Universitetin e Kalifornisë-Riverside, Universitetin Columbia dhe Universitetin Cornell.

Rruga Press