Deutsche Welle mbi situatën në Serbi: Qeveria përpiqet të shtypë rezistencën, studentët japin ultimatum

Vidovdani mund të shënojë një pikë kthese të re në revoltën studentore në Serbi. Në një vend ku shtypja po përhapet dhe mbështetja ndërkombëtare mungon, studentët shpresojnë që qytetarët do t’i ndjekin përsëri.

Me asfaltin që tashmë digjet në 40 gradë Celsius, Beogradi po përgatitet për një ditë tjetër të nxehtë politikisht – një protestë të re studentore të planifikuar për 28 qershor. Qytetarët në të gjithë Serbinë e presin këtë datë me vetulla të ngritura dhe frymëmarrje të mbajtur. Pritjet po rriten, por edhe pasiguria – ndërsa studentët heshtin për planin, vendndodhjen dhe datën e saktë të tubimit.

Ata i kanë dërguar një “ultimatum” qeverisë serbe – ata kërkojnë zgjedhje të parakohshme parlamentare dhe heqjen e të ashtuquajturit Ćaciland në Parkun Pionirski deri në orën 9 të mbrëmjes më 28 qershor.

“Ne presim që nëse kërkesat e mësipërme nuk përmbushen brenda afatit, qytetarët e Serbisë do të jenë të gatshëm të marrin të gjitha masat ekzistuese të mosbindjes civile për të mbrojtur të drejtën e tyre themelore për një sistem demokratik të lirë dhe legjitim”, shtuan studentët në një letër të hapur drejtuar qeverisë serbe.

Protesta e 28 qershorit vjen pas tetë muajsh përpjekjesh nga studentët dhe qytetarët për përgjegjësi politike dhe penale për shembjen e një tendë në stacionin e trenit të Novi Sadit që vrau 16 persona.

Universiteti nën presion

Ndërsa studentët parashikojnë një pikë kthese të re politike, qeveria po rrit presionin mbi universitetet. Mësuesit e universitetit kanë kaluar tashmë katër muaj me një të tetën e pagës së tyre sepse qeveria refuzon t’i paguajë ata për periudhën që nuk dhanë mësim për shkak të bllokadave studentore.

Paratë do të mbërrijnë kur të kompensohen lëndët e humbura, thotë shteti, kështu që fakultetet tani po punojnë për të gjetur një mënyrë se si ta përmbushin këtë kusht pavarësisht bllokadave studentore. Disa kanë kaluar në leksione online, të tjerë thjesht po dërgojnë literaturë dhe po mbështeten te studentët për t’u përballuar. Në fakultetet ku aftësitë praktike janë thelbësore, profesorët theksojnë se kjo nuk është mësimdhënie, por një parodi e saj. Pedagogjikisht dhe ligjërisht, thonë ata, i gjithë koncepti është i papranueshëm.

“Kjo është e qartë si për profesorët që pretendojnë se japin mësim, ashtu edhe për studentët që nuk ndjekin kurse të tilla, dhe mbi të gjitha për shtetin që na detyroi të japim kurse të tilla”, thotë Jelena Kleut, profesoreshë në Fakultetin e Arteve në Novi Sad. “E vetmja gjë e drejtë do të ishte të refuzonim të jepnim kurse të tilla, dhe disa nga kolegët e mi e kanë bërë këtë pa marrë parasysh pasojat.”

Por janë studentët ata që mbajnë barrën dhe pasigurinë më të madhe. Shumë prej tyre nuk duan të marrin pjesë në këtë farsë, edhe pse po i afrohen fundit të vitit dhe askush nuk po u garanton se si do të përfundojë, në asnjë rrethanë.

“Nëse shteti fillon të hakmerret ndaj studentëve, mund të kemi breza të tërë që përsërisin një vit dhe humbasin statusin e tyre. Nuk mendoj se kjo do të ndodhë, sepse shkalla do të ishte e madhe. Por ne mendonim se disa gjëra ishin të pamundura më parë, kështu që qeveria i bëri ato gjithsesi”, thotë Kleut.

Ka një pasiguri edhe më të madhe midis studentëve që tani janë pa punë në vend që të përgatiten për provimet e pranimit sepse shteti ende nuk ka miratuar regjistrimin e brezave të rinj në universitete. Kleut beson se është e papranueshme që ata që mbarojnë shkollën po përdoren si monedha negociuese midis qeverisë dhe akademisë.

“Ata ishin gjithashtu një pjesë shumë rebele e shoqërisë, ata bllokuan shkollat e tyre të mesme dhe gjimnazet. Është e mundur që qeverisë në të vërtetë nuk i pëlqen ideja e një brezi të tërë të ri rebel që po del në universitete”, shton Kleut.

Rrethi po ngushtohet rreth të gjithë atyre që mbështetën studentët.

Dhe represioni po përhapet – dhe jo vetëm ata që rezistojnë, por të gjithë ata që i mbështetën ata: nga klasat, zyrat, teatrot.

Tre mësues në gjimnazin “Svetozar Miletić” në Srebran u pushuan nga puna sepse ndaluan mësimdhënien në shenjë solidariteti me nxënësit. Midis tyre është edhe Slavica Filipović. Ajo thotë se ka dhënë mësim për 24 breza.

“U përula thellë para të gjithëve dhe e mbylla klasën time”, shkroi ajo në Facebook. “Ka qenë e mrekullueshme të jem mësuese për të gjithë ju. Një thesar. Mos harroni – vazhdoni të mësoni sepse askush nuk mund t’jua heqë dijen. Dhe ju lutem, keni mendimin tuaj. Jini ai që jeni, pavarësisht se sa ju kushton.”

Presioni nuk ndalet vetëm te arsimi. Shteti ka hequr, pa paralajmërim, lehtësimet tatimore për sektorin e IT-së, një nga mbështetësit më të zëshëm të protestës, e cila është organizuar për të ndihmuar mësuesit që kanë mbetur pa paga. Mesazhi është i qartë: kushdo që qëndron pranë nxënësve humbet privilegjet.

Radha për sanksione ka arritur kështu në institucionet kulturore. Ata që i mbështetën nxënësit – qoftë duke treguar mbështetje, duke bërë grevë apo duke protestuar – mbetën pa fonde.

“Është bërë e qartë se regjimi ka një problem me disa shtresa të shoqërisë, ku pothuajse i gjithë komuniteti është kundër qeverisë. Kushdo që nuk e ka mbështetur në mënyrë të qartë regjimin aktual është ndëshkuar, qofshin festivale të teatrit të pavarur si Festivali i Shekspirit, apo institucione kombëtare si Steria Attention. Është një botues si Akademska knjiga”, tha për DW Gojko Božović, themelues dhe kryeredaktor i shtëpisë botuese Archipelago dhe anëtar i Proglas. “Nuk mund ta menaxhosh një komunitet kulturor me dekrete, dhe nëse nuk je pjesë e tij, nuk mund ta menaxhosh atë me dekrete.”

BE-ja gjithashtu nuk ka arritur t’i përmbushë pritjet.

Ndërsa qeveria po ushtron presion mbi aleatët studentorë në vend, këto zëra nga jashtë janë gjithashtu më të qetë – dhe më pak të shpeshtë. Zyrtarët e Bashkimit Evropian kanë dërguar mesazhe të ashpra në Beograd për muaj të tërë, por efektet kanë qenë të pamjaftueshme.

Gjatë vizitës së saj në Serbi në fillim të majit, Komisionerja e Zgjerimit Marta Koss tha se kërkesat e studentëve ishin në përputhje me atë që Komisioni Evropian po i kërkonte Serbisë dhe se tragjedia në Novi Sad nuk do të kishte ndodhur nëse do të ekzistonte sundimi i ligjit.

Në të njëjtën kohë, Bashkimi Evropian ngriu 111 milionë euro ndihmë për shkak të angazhimeve të paplotësuara në të ashtuquajturin plan rritjeje – siç është reforma e ligjeve të medias, zgjedhjet e anëtarëve të REM dhe rishikimi i listës zgjedhore. Përfaqësuesja e Lartë për Punët e Jashtme Kaia Kalas tha në Beograd se “reformat duhet të jenë reale, jo vetëm kuti me zgjedhje”.

Qeveria reagoi shpejt: nisi një procedurë të re për zgjedhjen e anëtarëve të REM, miratoi ligje për median dhe – Brukseli e hoqi presionin. Serbia u lavdërua për “progresin” e saj dhe 51.66 milionë euro parafinancim nga paketa e ndihmës evropiane u transferuan në llogarinë e saj. “Këto para janë një konfirmim i rrugës sonë evropiane”, tha Ministri i Financave Siniša Mali.

Por nga pikëpamja e atyre që kanë luftuar me vite për të siguruar që kjo rrugë të mos mbetet thjesht një deklaratë, sinjali nga Brukseli ishte dekurajues, sepse në fund gjithçka u përfundua në shënimin e kutive.

Slobodan Georgiev, gazetar dhe drejtor lajmesh i televizionit Nova S, është i bindur pas një sërë takimesh diplomatike se bashkësia ndërkombëtare në fakt ka qëndruar në krah të regjimit gjatë gjithë kohës.

“Mesazhet që po marrim janë, për ta thënë butë, miqësore. Ata thonë: Epo, ju e dini se çfarë duhet të bëjë Serbia për të qenë në gjendje të thotë se ka bërë përparim – prandaj na ndihmoni. Është sikur sektori civil dhe shoqatat e medias vendosin për çdo gjë. Kjo thjesht nuk është e drejtë. Ata vazhdojnë të thonë: ne nuk jemi naivë, jemi të qartë, ne e kuptojmë dhe ndajmë frustrimin tuaj. Por e gjithë kjo nuk do të thotë në thelb asgjë”, beson Georgiev.

E gjitha do të shihet në Vidovdan

Por në Bruksel, ndërsa fjalët peshohen me kujdes, qytetarët në rrugët e Serbisë nuk po dorëzohen. Dhe çdo ditë në orën 11:52 – pikërisht në momentin që një tendë u shemb në Novi Sad, duke vrarë 16 persona – ata ndalojnë trafikun dhe bllokojnë rrugët. Ata i shprehin nderimet e tyre viktimave në heshtje dhe me vendosmëri, dhe nuk lejojnë që tragjedia në Novi Sad të harrohet, siç kanë bërë shumë të tjerë para saj.

Studentët besojnë se e vetmja mënyrë për të arritur drejtësi është rishpërndarja e pushtetit politik. Ata janë të vetëdijshëm, thonë ata, për situatën zgjedhore shumë të parregullt dhe për manipulimin zgjedhor, por besojnë se një front i bashkuar i studentëve, profesorëve, opozitës, iniciativave civile dhe pjesëve të tjera të shoqërisë rebele mund ta trondisë Partinë Progresive Serbe. Në zgjedhjet e fundit lokale në Kosjeric dhe Zajecar, ata iu afruan fitores, ku SNS fitoi.

Megjithatë, Aleksandar Vuçiç thotë se nuk do të ketë zgjedhje para vitit 2026. A është e mundur të thyhet ky mur pa mbështetje ndërkombëtare? Bashkëbiseduesit tanë dyshojnë. Vetëm, thotë profesoresha Jelena Kleut, nëse ai zëvendësohet nga një presion i fortë i brendshëm.

Dhe më 28 qershor do të shohim se sa qytetarë janë të gatshëm të jenë pjesë e këtij presioni”, thotë Kleut. “Do të shohim se sa të organizuar janë studentët, sa të aftë janë të artikulojnë qëllimet dhe taktikat që mund të çojnë në thirrjen e zgjedhjeve”.

Pakënaqësia, thotë ai, nuk është zhdukur, por lodhja është reale dhe ndjenja e urgjencës është zbehur.

“Mendoj se pakënaqësia është ende aq e fortë sa ishte në dhjetor, por ekziston një ndjenjë se diçka duhet bërë menjëherë – kjo mund të jetë humbur. Dhe besoj se do të jetë më e lehtë ta rifitojmë atë në vjeshtë sesa në korrik ose gusht”.

Kjo është arsyeja pse ai tani po mbështetet në një vjeshtë të nxehtë politike sesa në një verë të nxehtë. Nëse studentët mund të durojnë deri atëherë./DW/

Rruga Press