Demokratët e Evropës Qendrore duhet të mësojnë nga njëri-tjetëri, ashtu si bëjnë autoritarët

Nga Daniel Hegedüs

Ky vit duket se ka qenë një vit mjaft i mirë për demokracinë në Evropën Qendrore.

Pas një dekade në të cilën ajo u zhvendos fuqishëm në një drejtim jolibreal dhe autoritar, lajvjerrësi politik duket se po kthehet prapa. Megjithatë, zhvillimet pozitive nuk nënkuptojnë rikonsolidimin e demokracive në rajon. Që kjo të bëhet më shumë realitet, forcat demokratike të Evropës Qendore duhet të mësojnë nga njëra-tjetra, ashtu siç bëjnë autoritarët e saj.

Zgjedhjet parlamentare të tetorit 2021 në Republikën Çeke panë se si opozita rrëzoi qeverinë e Andrej Babiš, një fitore e demokracisë pluraliste liberale ndaj joliberalizmit populist. Babiš nuk është i vetmi njeri i fortë populist në rajon, që është rrëzuar nga pushteti. Në Bullgari, pas zgjedhjeve të treta radhazi këtë vit, lideri veteran joliberal Bojko Borisov u përjashtua gjithashtu nga zyra e kryeministrit pasi ai dominoi politikën që nga viti 2009.

Në Poloni, stabiliteti i koalicionit qeverisës është në kufi, me zgjedhjet e mundshme të pjesshme që paraqesin një kërcënim serioz politik për partinë, Ligj dhe Drejtësi PiS në pushtet. Në Hungari, zgjedhjet e prillit 2022 mund të dëshmojnë konkurencë të vërtetë politike për herë të parë në një dekadë, me partinë qeverisëse Fidesz dhe aleancën e Opozitës se Bashkuar aktualisht në votime.

Historitë e fundit të suksesit demokratik ofrojnë mësime të rëndësishme për forcat pro-demokratike që luftojnë kundër regjimeve autokratike në të gjithë rajonin. Për të shfrytëzuar momentin pozitiv, ata duhet të mbajnë shkëmbime aktive, të mësojnë nga njëri-tjetri dhe të adoptojnë praktikat më të mira të demokracisë të zhvilluara në rajon.

Mësimi i politikave asimetrike

Gjatë dekadës së fundit, ka pasur një asimetri të habitshme në të mësuarit e politikave midis demokratëve dhe autoritarëve në Evropën Qendrore, me ritmin dhe shtrirjen e të mësuarit midis këtyre të fundit shumë më tepër se ato të të parëve.

Legjislacioni rus i agjentëve të huaj dhe masat e tjera për të frikësuar dhe shtypur shoqërinë civile kritike, kanë qenë plani i projektligjeve kundër OJQ-ve në të gjithë Evropën Qendrore, nga Hungari në Rumani dhe Bullgari.

Fidesz në Hungari dhe PiS në Poloni kanë miratuar gjithashtu mjetet e dezinformimit të fuqive autoritare si Rusia apo Kina për të neutralizuar mbulimin kritik mediatik dhe për të vendosur dominimin e narrativave joliberale në mediat sociale.

Ata kanë vendosur influencues, të paguar në një mënyrë shumë të organizuar dhe të sofistikuar, një qasje e pioniere nga fermat ruse të influencuesve, në mënyrë që të ngatërrojnë diskutimet në mediat sociale ose të frikësojnë përdoruesit me një mentalitet liberal demokratik.

Libri i lojërave që Kryeministri Viktor Orbán përdori për të krijuar një perandori mediatike miqësore ndaj qeverisë në Hungari, nëpërmjet blerjeve të kryera nga miqtë, u kopjua gjithashtu nga udhëheqësi i PiS Jarosław Kaczyński dhe gjigandi shtetëror i energjisë PKO Orlen në Poloni. Në Slloveni, kryeministri Janez Jansha ka mobilizuar gjithashtu burime të konsiderueshme për të zbatuar këtë libër.

Kur bëhet fjalë për përdorimin e kokave të turkut dhe armiqve të supozuar publikë për të krijuar mbështetje politike, pozicioni ekstrem i Orbanit kundër emigracionit, u imitua shpejt në vitin 2015 në Republikën Çeke, Poloni dhe Sllovaki. Në 2020 dhe 2021, fushata kundër LGBTQ të qeverisë së PiS në Poloni jo vetëm që u kopjuan nga Orbán në Hungari, ato gjithashtu frymëzuan partitë e së djathtës radikale në të gjithë Evropën Qendrore, duke shkaktuar iniciativa të ngjashme ligjore kundë LGBTQ dhe dhunë në vende si Rumania dhe Bullgaria.

Aktorët joliberalë dhe autoritarë të Evropës Qendore kanë demonstruar kështu një aftësi të madhe për të mësuar nga njëri-tjetri mënyra për të përmisuar ndjeshëm mjetet e tyre për minimin e kontrolleve dhe ekuilibrave, ndarjen e shoqërisë dhe shtypjen e grupeve vulnerabël.

Në të kundërt, aktorët pro-demokracisë, të cilët në vitet 1990 dhe në fillim të viteve 2000 ishin pionierët e të mësuarit të politikave transnacionale në rajon, nuk kanë qenë në gjendje të konvertojnë shkëmbimet e tyre në ndonjë burim të rëndësishëm politik të brendshëm. Megjithëse OJQ-të kryesore mbrojtëse dhe mbikëqyrse janë integruar më mirë në rrjetet transnacionale se kurrë, aktorët politikë demokratikë, shpesh në opozitë në vendet me mjedise gjithnjë e më joliberale, kanë luftuar për të mbajtur marrëdhënie kuptimplotë dhe të qëllimshme me kolegët e tyre rajonalë dhe ndërkombëtarë.

“Aktorët pro-demokracisë nuk kanë qenë në gjendje të konvertojnë shkëmbimet e tyre në ndonjë burim të rëndësishëm politik të brendshëm.”

Ekzistojnë tre shpjegime të gjera për këtë.

Së pari, me ndalimin e ndihmës për demokracinë perëndimore pasi vendet e rajonit iu bashkuan BE-së midis 2004 dhe 2011 dhe meqenëse nuk kishte as kushte të BE-së dhe as fonde të dedikuara për ta mbështetur atë,kultura e të mësuarit të politikave demokratike transnacionale u zhduk ngadalë në Evropën Qendrore..

Së dyti, drejtimi i të mësuarit të politikave demokratike u bë i paqartë. Në vitet 1990 dhe në fillim të viteve 2000, vendet perëndimore ofruan përvojat e tyre, zgjidhjet institucionale dhe ndihmën për demokracitë në zhvillim të Evropës Qendrore. Sot, një qasje e tillë ndaj të mësuarit të politikave nuk ka më domosdoshmërisht kuptim. Edhe nëse disa demokraci të vjetra, si Shtetet e Bashkuara, kanë përjetuar rritjen e populizmit joliberal, ato nuk kanë qenë në gjendje të gjejnë përgjigje efektive dhe të qëndrushme sociale dhe politike. Nuk ka pothuasje asnjë praktikë më të mirë përkatëse që ata mund të ndajnë.

Së treti, dhe ndoshta më e rëndësishmja, të mësuarit e politikave që aktorët joliberalë kanë përdorur me sukses dhe ajo që u nevojitet aktorëve pro-demokracisë është e ndryshme. Mësimi kryesor i politikave të aktorëve autoritarë është instrumental, i fokusuar në zgjidhjet legjistalive, blerjen e organeve të medias dhe aseteve të tjera kyçe, modelet organizative dhe strategjitë e fushatës, të cilat janë lehtësisht të transferushme dhe të thjeshta për t’u zbatuar kur janë në pushtet.

Në të kundërt, njohuritë që kanë nevojë për aktorët pro-demokracisë nuk janë instrumentale, por strategjike. Ai prek pyetjet se si të organizohet ose riorganizohet një komunitet politik dhe si të mobilizohet ai në mënyrë që të krijohen shumicat e reja në shoqëritë thellësisht të ndara me fusha të lojës politike shpesh të anuar.

Instrumentet e thjeshta dhe lehtësisht të transferushme të politikave nuk japin përgjigje për këto pyetje. Edhe nëse ekzistojnë mësime të caktuara, transferimi i tyre është mjaft i vështirë nëse jo i pamundur. Kryesisht sepse këto praktika më të mira janë të rrënjosura thellë në një kontekst të caktuar shoqëror dhe politik (përfshirë strukturat e qëndrimit të shoqërisë, kuadrin kushtetues, axhendën më të gjerë politike dhe numrin dhe pozicionet e aktorëve politikë përkatës) të cilit i janë përshtatur dhe në të cilën kanë punuar. Çrrënjosja e këtyre strategjive dhe vendosja e tyre në një kontest të ndryshëm shpesh, nuk ka kuptim.

Mësime për Luftimin e Autokratizimit në Evropën Qendrore

Ka mësime të rëndësishme që forcat pro-demokracisë në të gjithë Evropën Qendrore mund të mësojnë nga sukseset e fundit në luftën kundër aktorëve autokratizues në rajon. Megjithatë, përderisa ka shkëmbim dhe mësim mes ekspertëve dhe organizatave të shoqërisë civile (OSHC) në Hungari dhe Poloni, ai kryesisht mungon në marrëdhëniet që përfshijnë vendet e tjera në Evropën Qendrore. Kjo për shkak të tendencës për të theksuar dallimet midis tyre, veçanërisht midis Katërshit të Vishegradit, kur bëhet fjalë për sfidat ndaj demokracisë, për dobësinë e rrjeteve dhe shkëmbimeve të ekspertëve midis këtyre katër vendeve nga njëra anë dhe Rumanisë dhe veçanërisht Bullgarisë nga ana tjetër. , dhe tendenca e përgjithshme e forcave pro-demokratike për të kërkuar në vend të saj perëndimin për frymëzim.

Janë të paktën tre qasje që kanë luajtur një rol vendimtar në dinamikën politike që përmbante zhvillimet joliberale në Evropën Qendrore në vitet e fundit, dhe që duhet të mësohen dhe zbatohen në të gjithë rajonin.

Së pari, bashkëpunimi elektoral ndërmjet shoqërisë civile dhe partive demokratike. Ky model u shfaq gjatë zgjedhjeve komunale të 2019-ës në Hungari dhe zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të 2019-ës në Sllovaki. Këto sondazhe treguan se OSHC-të mund të luajnë një rol vendimtar në emërimin, mobilizimin dhe fushatën e kandidatëve, dhe se ato gjithashtu mund të ofrojnë legjitimitet më të lartë dhe burime shtesë mobilizimi për aktorët demokratikë me të cilët janë aleat. Një participim i tillë nga ana e OSHC-ve nuk është i qëndrueshëm ose i dëshirueshëm në afat të gjatë, pasi dobëson pavarësinë dhe legjitimitetin e tyre, por mund të sigurojë një avantazh të veçantë për forcat pro-demokracisë në garat elektorale kokë e qafë dhe mund të jetë thelbësor për të kompensuar një fushë loje të pabarabartë politike që favorizon pushtetarët.

 Së dyti, mobilizimi i suksesshëm i diasporës. Kjo u përsos nga forcat pro-demokratike të Rumanisë me diasporën që luan një rol vendimtar në lëvizjen kundër korrupsionit të vitit 2018 dhe zgjedhjet presidenciale të 2019-ës. Mobilizimi i diasporës pati gjithashtu disa forma sporadike dhe ndikim pozitiv gjatë protestave të dhjetorit 2018 për kodin e punës në Hungari. Me zgjedhjet që priten në 2022 në Hungari dhe në 2023 në Poloni, rëndësia e tyre nuk mund të mbivlerësohet, edhe nëse ligjet që rregullojnë pjesëmarrjen e diasporës ndryshojnë midis vendeve. Më shumë se 300,000 qytetarë hungarezë janë larguar nga vendi që nga viti 2010 dhe ata përbëjnë një grup të rëndësishëm votuesish për partitë opozitare. Fushata efektive në diasporë dhe ndihma e anëtarëve të saj në ushtrimin e të drejtës së votës është një detyrë e rëndësishme për partitë opozitare dhe shoqërinë civile në Hungari. Rreth 2 milionë polakë që janë larguar nga vendi i tyre që nga viti 2004 mund të jenë të një rëndësie të njëjtë edhe për forcat demokratike të Polonisë.

“Vetëm nëse forcat pro-demokracisë fillojnë në mënyrë aktive të mësojnë dhe të koordinohen me njëra-tjetrën, vendet e tyre kanë një shans për ridemokratizimin e duhur.”

Së treti, riformulimi i zgjedhjeve si referendume për autokratizim të liderëve. Kjo mund të emërtohet “polarizim i mirë”. Polarizimi shpesh perceptohet si një fenomen negativ që minon stabilitetin e demokracive të vendosura. Kjo mund të jetë shumë e vërtetë, por gjithashtu mund të rrëzojë regjimet autokratike. Zbutja e ndikimeve negative të polarizimit mund të jetë një detyrë e rëndësishme për forcat pro-demokracisë kur ato janë në qeveri, por ato duhet të mësojnë të instrumentalizojnë polarizimin në fushatat zgjedhore kundër qeverive me tendenca autoritare.

 Mesazhi në qendër të përpjekjeve të tilla në Evropën Qendrore në kohët e fundit nuk ka qenë demokracia, por antikorrupsioni – në Sllovaki në 2020 dhe në Bullgari dhe Republikën Çeke në 2021. Megjithatë, fushatat që synojnë të përfitojnë nga “polarizimi i mirë” duhet të përqendrohen rreth një mesazhi të vetëm për të qenë i suksesshëm. Ajo që është e rëndësishme është që çdo mesazh apo temë e fushatës – pro-demokracisë, anti-korrupsionit ose çështjeve të mirëqenies sociale – i referohet dhe përforcon të njëjtën ndarje të të qenit me ose kundër liderit autokratik.

Edhe nëse të mësuarit e politikave mes tyre është më sfiduese për forcat pro-demokracisë në Evropën Qendrore sesa për kundërshtarët e tyre joliberalë dhe autokratizues, ata duhet të përpiqen ta bëjnë këtë më mirë për të përmirësuar armatimin e tyre politik. Ndërsa zgjedhjet vendimtare janë afër në Hungari dhe Poloni, mësimet nga Bullgaria, Republika Çeke, Rumania dhe Sllovakia mund të jenë më të rëndësishme për opozitën në të dy vendet sesa përvojat nga Evropa Perëndimore. Në përgjithësi, vetëm nëse forcat pro-demokracisë fillojnë të mësojnë në mënyrë aktive dhe të koordinohen me njëra-tjetrën, vendet e tyre kanë një shans për ridemokratizimin e duhur. Dhe, duke pasur parasysh këtë, nëse aktorët amerikanë ose evropianë rifillojnë ndihmën e tyre për demokracinë për vendet e Evropës Qendrore, nxitja e një mësimi të tillë politikash në të gjithë rajonin duhet patjetër të jetë një fokus i përpjekjeve të tyre.

© Rruga Press