ASSOCIATED PRESS SHKRIM PËR “ZGJOI”: SI IA DOLI FILMI TË KISHTE FATIN E “HIRUSHES”

Associated Press i ka kushtuar një artikull filmit “Zgjoi”, që është një ndër 15 filmat pretendentë për çmimin Oscar. Duke rrëfyer historinë e filmit, por edhe ndjesitë e regjisores dhe protagonistes së këtij prodhimi, Associated Press e krahason suksesin e këtij filmit, por edhe të regjisores, me atë të Hirushes.

Shkrimi i Associated Press

Janarin e kaluar, regjisorja Blerta Basholli ishte e lumtur që kishte hyrë në Festivalin e Filmit Sundance me filmin e saj debutues “Zgjoi”. Filmi në gjuhën shqipe për një grua që fillon biznesin e saj pas Luftës së Kosovës ishte një perlë frymëzuese, por Basholli as që kishte guxuar të ëndërronte se sa larg do të arrinin.

Jo vetëm që u bë filmi i parë në historinë e Sundance që fitoi tre çmimet më të mira në konkursin botëror të kinemasë, por tani ai ka një shans të madh për t’u bërë pretendenti i parë i Kosovës për Oscar në kategorinë më të mirë ndërkombëtare të filmit.

“Zgjoi”, bazohet në historinë e vërtetë të Fahrije Hotit, e cila gjatë Luftës së Kosovës 1998-1999 u largua nga qyteti i saj i vogël i Krushës së Madhe me fëmijët e saj të vegjël. Kur ajo u kthye, burri i saj ishte zhdukur dhe ka të ngjarë të vdekur dhe ajo nuk kishte asnjë mënyrë për të mbajtur familjen e saj. Duke përmbysur traditën dhe pritshmëritë, Hoti u bashkua me kolegët e veja të luftës dhe filloi të shiste ajvarin e bërë vetë, një erëz të bërë me speca të kuq, në tregjet lokale.

Biznesi i saj, Kooperativa Krusha, vazhdon të funksionojë edhe sot.

Basholli e ka hasur në lajme historinë e Hotit vite më parë, në kohën kur ajo po merrte Masterin nga Universiteti i Nju Jorkut. Ajo e dinte se duhej të ishte një film dhe se Yllka Gashi, një aktore e njohur në Kosovë, duhet të luante. Basholli dhe Gashi u takuan me Hotin rreth vitit 2011 dhe kjo e përforcoi edhe më tej misionin e tyre për të treguar historinë e saj. Por do të duheshin gati nëntë vjet për ta nisur filmin dhe dy të tjera para se të kishte momentin e Hirushes në Sundance.

“Para se ta takoja, unë isha klient”, tha Gashi nga shtëpia e saj në Konektikat. “Më bëri përshtypje se si i lindi kjo ide, sepse bërja e ajvarit është një gjë tradicionale për gratë shqiptare, veçanërisht për gratë e brezit të nënës sonë. Ajo ishte kaq e zgjuar për ta përdorur këtë aftësi, këtë aftësi shumë praktike dhe për ta kthyer atë në një biznes. Që nga hera e parë që u ulëm me të dhe dëgjuam historinë e saj, thjesht rashë në dashuri me të. Ajo ka këtë dinjitet dhe këtë hir që të mahnit, edhe pse ka kaluar kaq shumë dhe ka kaluar shumë dhimbje, pikëllim dhe pasiguri, ajo është ende kjo grua e hirshme, e fortë që të frymëzon.”

Basholli dhe Gashi ishin të dyja adoleshente në Kosovë kur shpërtheu lufta. Ato e mbajnë mend luftën dhe gjithashtu vitet e vështira. “Rritja në vitet e ’90-ta në Kosovë nuk ishte një kohë e mirë për të qenë fëmijë”, tha Gashi.

“Ne jetuam për shumë vite në okupim, kështu që ishte një periudhë e gjatë që vërtet ishim dëshmitarë të shumë gjërave”, tha Basholli. “Por unë kurrë nuk e kam ditur historinë e Yllkës dhe se çfarë kishte kaluar dhe si u largua nga Kosova gjatë luftës dhe ajo nuk e dinte historinë time. Kështu që ne të dyja u hapëm me njëra-tjetrën… Është gjithashtu një mënyrë shërimi dhe një mënyrë për të treguar një histori që shpresojmë të mos përsëritet”.

Gashi tha se ishte diçka që ajo as nuk e dinte se kishte nevojë.

“Kjo hapi një perspektivë të re, të jem e sinqertë, sepse mendoj se kolektivisht kurrë nuk kemi pasur mundësi të shërohemi si shoqëri, si komb, si popull, sepse ishim të etur për ta ndërtuar vendin”, tha Gashi. “Ne kurrë nuk morëm pasojat e luftës dhe traumat që na shkaktoi lufta dhe gjithçka para luftës”.

Suksesi i filmit “Zgjoi” ka bërë që i gjithë vendi t’i brohorasë edhe tani. Madje, njerëzit e kanë ndaluar Bashollin në rrugë për ta falënderuar që i ka bërë kaq krenarë.

“Njerëzit e njohin Yllkën sepse ajo është një aktore shumë e njohur dhe njerëzit e duan vërtet. Por të ndalosh regjisorin nuk ndodh kaq shumë këtu”, tha Basholli duke qeshur.

Ajo është pjesë e asaj që quhet Vala e Re e filmave në Kosovë. Gjatë vitit të kaluar, disa regjisore të tjera gra kanë pasur pjesë në festivale. “Zgjoi” është ndër 15 filmat që hynë në listën e ngushtë të Oscars për filmin më të mirë ndërkombëtar, i cili është i pari për Kosovën. Ata do të mësojnë më 8 shkurt nëse do të jetë apo jo ndër pesë filmat që konkurrojnë për çmimin në Oscar më 27 mars.

Basholli është skeptik. Ajo as që mendoi se “Zgjoi” kishte një shans në Sundance. Por ajo është e lumtur për efektin që ka.

“Me të vërtetë më prek që njerëzit janë kaq krenarë për të. Me të vërtetë i bëri njerëzit të lumtur”, tha Basholli. “Kjo i jep shpresë njerëzve ashtu si Fahrija na dha shpresë neve kur ne punonim për filmin. Ajo kurrë nuk u dorëzua.” 

Rruga Press