Anëtarët e rinj të BE-së mund të bashkohen pa të drejtë të plotë vote
BRUKSEL — Vende të reja mund të bashkohen me Bashkimin Evropian pa të drejta të plota vote, në një veprim që mund t’i bëjë udhëheqës si Viktor Orbán i Hungarisë më të gatshëm për vende si Ukraina që të bëhen pjesë e bllokut.
Propozimi për të ndryshuar rregullat e anëtarësimit në BE është në një fazë të hershme dhe do të duhet të miratohet nga të gjitha vendet ekzistuese, sipas tre diplomatëve evropianë dhe një zyrtari të BE-së me njohuri mbi diskutimet. Ideja është që anëtarët e rinj do të fitojnë të drejta të plota pasi BE të ketë rishikuar mënyrën e funksionimit të saj për ta bërë më të vështirë për vendet individuale të vënë veton ndaj politikave.
Është përpjekja e fundit nga qeveritë e zgjerimit pro-BE-së për t’i dhënë jetë një procesi zgjerimi që aktualisht po bllokohet nga Budapesti dhe disa kryeqytete të tjera nga frika se mund të sjellë konkurrencë të padëshiruar për tregjet lokale ose të kompromentojë interesat e sigurisë. Komisioni Evropian, shtetet nordike dhe baltike, si dhe vendet e Evropës Qendrore, tradicionalisht kanë qenë në favor të zgjerimit.
BE-ja e ka bërë zgjerimin një përparësi strategjike mes axhendës ekspansioniste të Presidentit rus Vladimir Putin, megjithëse shtytja për të rritur numrin e anëtarëve nga 27 që janë aktualisht në 30 gjatë dekadës së ardhshme po ekspozon përçarjet e brendshme të bllokut.
“Anëtarëve të ardhshëm duhet t’u kërkohet të heqin dorë nga e drejta e tyre e vetos derisa të zbatohen reformat kyçe institucionale – siç është futja e votimit me shumicë të kualifikuar në shumicën e fushave të politikave”, tha Anton Hofreiter, kryetar i Komitetit të Çështjeve Evropiane të Bundestagut gjerman. “Zgjerimi nuk duhet të ngadalësohet nga shtetet anëtare individuale të BE-së që bllokojnë reformat.”
Iniciativa do t’u lejonte vendeve që aktualisht janë në rrugën e anëtarësimit, si Ukraina, Moldavia dhe Mali i Zi, të gëzojnë shumë nga përfitimet e anëtarësimit në BE, por pa të drejta vetoje – diçka që qeveritë e BE-së e kanë çmuar gjithmonë si mjetin përfundimtar për të parandaluar politikat e BE-së që nuk u pëlqejnë.
Mendimi pas propozimit — i cili po diskutohet në mënyrë joformale midis vendeve të BE-së dhe Komisionit, sipas të njëjtëve diplomatë dhe zyrtarë — është se pranimi i vendeve të reja pa të drejtë vetoje, të paktën në fillim të anëtarësimit të tyre, do t’u lejonte atyre të bashkoheshin me kushte më fleksibile pa kërkuar një rishikim të traktateve themelore të BE-së, gjë që nga disa qeveri shihet si një nismë e papranueshme.
Më parë, udhëheqësit e BE-së kishin këmbëngulur se një rishikim i tillë ishte i nevojshëm përpara se blloku të pranonte anëtarë të rinj si Ukraina, duke theksuar rrezikun e rritjes së bllokimeve në Bruksel. Megjithatë, përpjekjet për të shfuqizuar fuqinë e vetos edhe për anëtarët ekzistues të BE-së kanë hasur në kundërshtim të fortë, jo vetëm nga Hungaria, por edhe nga Franca dhe Holanda.
Zhgënjimi në rritje
Plani që anëtarët e rinj të bashkohen pa të drejta të plota vote do të “siguronte që ne të mbetemi të aftë të veprojmë edhe në një BE të zgjeruar”, tha Hofreiter. “Nga diskutimet me përfaqësuesit e shteteve të Ballkanit Perëndimor, po marr sinjale të qarta se kjo qasje konsiderohet konstruktive dhe e zbatueshme.”
Kërkesa që vendet e reja të mos lejohen të bashkohen derisa BE të reformojë mënyrën e funksionimit të saj rrezikon që blloku të jetë në gjendje të “pengosë zgjerimin nga dera e pasme”, tha ai.
Kjo shtytje përkon me frustrimin në rritje në shtetet kandidate të Evropës Lindore dhe Ballkanit Perëndimor që kanë ndërmarrë reforma të brendshme të gjera, por nuk janë më afër anëtarësimit vite pas aplikimit. Në rastin e Malit të Zi, negociatat për t’u bashkuar me BE filluan në vitin 2012.
“Vendi i fundit që hyri [në BE] ishte Kroacia më shumë se 10 vjet më parë – dhe ndërkohë Mbretëria e Bashkuar u largua”, tha Presidenti malazez Jakov Milatović për POLITICO në një intervistë. “Prandaj, kjo është arsyeja pse besoj se tani është koha për të ringjallur procesin, për të ringjallur pak edhe idenë e BE-së si një klub që ende ka një gravitet drejt tij.”
Zëvendëskryeministri i Ukrainës, Taras Kachka, i bëri jehonë këtyre shqetësimeve, duke bërë thirrje për zgjidhje “kreative” për të zhbllokuar zgjerimin e BE-së. Oferta e Kievit për t’u bashkuar me BE-në aktualisht po pengohet nga një veto nga Hungaria.
“Pritja nuk është një mundësi”, tha Kachka në një intervistë. “Pra, ajo që na duhet është të kemi një zgjidhje këtu dhe tani. Kjo është e rëndësishme për Ukrainën, por edhe për Bashkimin Evropian… Mendoj se, ndërsa Rusia teston sigurinë evropiane me dronë, e njëjta gjë bëhet duke minuar unitetin e Bashkimit Evropian.”
Ndërsa Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen e ka vendosur zgjerimin në qendër të axhendës së saj strategjike, duke reklamuar anëtarësimin e mundshëm të Ukrainës dhe Moldavisë deri në vitin 2030, vendet e BE-së deri më tani i kanë rezistuar përpjekjeve për të përshpejtuar procesin.
Më parë këtë muaj, vendet e BE-së hodhën poshtë një përpjekje të Presidentit të Këshillit Evropian António Costa, e raportuar për herë të parë nga POLITICO, për të ecur përpara me zgjerimin.
Udhëheqësit nga vendet e Ballkanit Perëndimor – Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – do të takohen me udhëheqësit evropianë të mërkurën në Londër për një samit të “Procesit të Berlinit” të fokusuar në nxitjen e integrimit midis këtyre kombeve si një pararendës i zgjerimit të BE-së.
Përpara një vlerësimi të ardhshëm të Komisionit mbi gjendjen e negociatave të zgjerimit me vendet e ndryshme kandidate, e ashtuquajtura paketa e zgjerimit, një nga diplomatët e BE-së sugjeroi që Komisioni mund të kërkojë gjithashtu të përshpejtojë procesin e zgjerimit duke ecur përpara në negociata pa kërkuar miratim formal nga të 27 vendet e BE-së në çdo rast. Kjo gjithashtu do të shmangte dhënien e vetos Orbán në çdo fazë të negociatave.
Çështja kryesore është se, si pjesë e paketës së zgjerimit, Komisioni pritet gjithashtu të paraqesë një propozim për reforma të brendshme të BE-së për të përgatitur bllokun për pranimin e anëtarëve të rinj.
Rusia ekspansioniste
Veçmas, një draft i hershëm i përfundimeve për mbledhjen e udhëheqësve të BE-së në Bruksel të enjten nuk përmban asnjë përmendje të zgjerimit – për zemërimin e vendeve pro-zgjerimit.
Anëtarësimi në Bashkimin Evropian shpesh reklamohet si mjeti kryesor gjeopolitik i bllokut kundër një Rusie agresive.
Anëtarësimi i ardhshëm në BE ishte një çështje kyçe në zgjedhjet e fundit në Moldavi, të fituara nga presidentja pro-BE, Maia Sandu, ndërsa anëtarësimi në BE ishte një motivim kyç për Ukrainën që nga protestat e Maidanit të vitit 2014 kundër sundimit rus.
“Ukrainasit kanë luftuar çdo ditë për tre vjet e gjysmë për ta mbajtur Rusinë jashtë Evropës”, tha Marta Kos, komisionerja e zgjerimit të BE-së, në komentet me shkrim për POLITICO. “Në Moldavi ishte besueshmëria e perspektivës së BE-së që ishte vendimtare… Jam e bindur se shtetet anëtare nuk do ta rrezikojnë këtë.”
Megjithatë, pavarësisht presionit nga Brukseli, udhëheqësit e BE-së që përballen me mbështetje në rritje për partitë e ekstremit të djathtë në vend duket se nuk kanë nxitim për të nisur zgjerimin e bllokut në 30 anëtarë dhe më tej.
Në një konferencë për shtyp në korrik, kancelari gjerman Friedrich Merz tha se nuk priste që Ukraina të bashkohej me BE-në brenda afatit kohor të buxhetit të saj të ardhshëm shtatëvjeçar, i cili zgjat deri në vitin 2034.
Anëtarësimi i Ukrainës “ndoshta nuk do të kishte ndonjë ndikim të menjëhershëm në perspektivën financiare afatmesme të Bashkimit Evropian”, tha Merz në atë kohë.
Hans von der Burchard raportoi nga Berlini dhe Nicholas Vinocur nga Brukseli.
Rruga Press