Humbja e Perëndimit në Mal të Zi

November 8, 2023 User2

Nga Miljan Vešović

Shumica parlamentare në Mal të Zi zgjodhi në 30 tetor kryetar të Parlamentit të Malit të Zi, Andrija Mandiq, liderin e partisë pro-serbe dhe proruse “Për të ardhmen e Malit të Zi”. Jo shumë kohë më pas, me mbështetjen e partive të lartpërmendura pro-serbe dhe proruse, u zgjodh Qeveria e re e Malit të Zi me në krye Milojko Spajiq.

Me pranimin e tij, kryetari i ri i Parlamentit të Malit të Zi ka shtetësi të dyfishtë (malazeze dhe serbe). Në përputhje me rregulloret aktuale në Mal të Zi, kjo është e paligjshme.

Mandiq u dënua gjithashtu në shkallë të parë për tentativë për grusht shteti dhe aktivitete terroriste në ditën e zgjedhjeve parlamentare në Mal të Zi, më 16 tetor 2016. Në të njëjtin gjyq, operativë të shërbimit të inteligjencës ushtarake ruse GRU, shtetas rusë Shishmakov dhe Popov u dënuan gjithashtu si organizatorë të komplotit. Sipas aktakuzës, e cila u konfirmua në gjykatë me atë rast, qëllimi i komplotistëve ishte që në ditën e zgjedhjeve grupi terrorist të merrte nën kontroll institucionet malazeze dhe të vriste kryeministrin e atëhershëm të Malit të Zi, Milo Gjukanoviq. Kjo është në mënyrë që forcat pro-ruse (për të cilat Mandic është atëherë, si tani, udhëheqës) do të merrnin pushtetin dhe, duke vepruar në emër të Rusisë, të pengonin Malin e Zi që të anëtarësohej në NATO.

Pasi u dënua me 5 vjet burg në shkallë të parë, Mandic së bashku me të pandehurit e tjerë u ankuan në Gjykatën e Apelit. Ndërkohë, më 30 gusht 2020, partitë properëndimore humbën zgjedhjet në Mal të Zi. Shumica e re parlamentare përbëhej nga një koalicion pro-serb prej tre anëtarësh. Menjëherë pas formimit të qeverisë së re, ministri i atëhershëm i Drejtësisë Leposaviq, i njohur ndryshe si mohues i gjenocidit në Srebrenicë, filloi të ushtrojë presion publik në Gjykatën e Apelit për të rrëzuar dënimin e shkallës së parë. Gjykata e Apelit bëri pikërisht këtë.

Pak kohë pas njoftimit se lënda po i kthehet gjykatës së shkallës së parë për vendim të ri, mediat raportuan se Prokuroria Speciale e Shtetit (Prokurori Special i Shtetit merret me të gjitha rastet që kanë të bëjnë me krimin e organizuar) ka ngritur kallëzim penal kundër disa personave për pastrim parash për llogari të biznesmenëve rusë në Mal të Zi. Në mesin e të akuzuarve ishte edhe bashkëshorti i njërit prej anëtarëve të trupit gjykues që rrëzoi aktgjykimin ndaj Mandiqit, si dhe operativët e GRU-së për tentativën e grushtit të shtetit.

Ia lëmë lexuesve të vendosin nëse e gjithë kjo është rastësi apo jo.

Presidenti rus Vladimir Putin, e quajti kryetarin e ri të Parlamentit të Malit të Zi Mandiq një “hero të vërtetë”. Mandiçi ka vetëm fjalë lavdërimi për Putinin. Për shembull, ai dikur pohoi se “shumica e Malit të Zi e percepton Putinin si presidentin e tyre”.

Për sa i përket NATO-s, Mandiqi ka këtë mendim për këtë aleancë: “NATO është forcë brutale, kundërshtare e lirisë. NATO vazhdoi me politikën e terrorit dhe forcës edhe në vende të tjera, por koha e saj qartazi po i mbaron. Përballë NATO-s tani qëndron Rusia e fuqishme, e cila është bërë sërish shpresa e njerëzimit dhe mbrojtëse e vlerave të rrethit të qytetërimit të cilit i përket populli ortodoks”.

Pak para zgjedhjeve parlamentare, pas të cilave u formua shumica aktuale qeverisëse, Mandiqi deklaroi se “nëse ai vjen në pushtet, Mali i Zi fillimisht do të largohet nga NATO dhe pastaj do të tërheqë njohjen e Kosovës”.

Krahas partisë së Mandiqit “Për të ardhmen e Malit të Zi”, mazhoranca qeverisëse përbëhet nga tre të tjerë. “Për të ardhmen e Malit të Zi” aktualisht nuk ka ministra në Qeveri, por do të përfaqësohet në nivelin e zëvendësministrave (sekretarëve shtetërorë). Po ashtu, është planifikuar që pas një viti të rikonstruktohet edhe Qeveria, në mënyrë që në të të hyjnë edhe anëtarë të partisë së Mandiqit, në nivelin ministror.

Anëtarët e partive të tjera që formuan qeverinë, si dhe kryeministri i ri Spajiq, kanë shprehur vazhdimisht orientimin e tyre pro-evropian dhe pro NATO-s dhe janë zotuar të ndjekin rrugën evropiane dhe euroatlantike që vendi ka ndjekur që nga restaurimi i shtetësisë. Megjithatë, duke marrë parasysh se kush është partneri i tyre i koalicionit, nuk është e lehtë të besosh këto premtime.

Spajići filloi aktivizmin e tij politik duke lobuar për Kishën Ortodokse Serbe pa dyshim pro-ruse. Pasi ishte Ministër i Financave në Qeverinë e Malit të Zi, dhe më pas lider i partisë më të madhe aktualisht, Lëvizja “Evropa Tani”, ai u përpoq të lëvizte nga fillimet e tij pro-serbe dhe të pozicionohej si një politikan modern properëndimor, i cili thekson zhvillimin ekonomik. Partitë proserbe në Mal të Zi, si dhe aparati i inteligjencës dhe mediave të regjimit të Vuçiqit në Serbi, nuk ia falën. Duke ndërtuar disa skandale politike, fillimisht e penguan të ishte kandidat presidencial dhe më pas u përpoqën të dobësonin pozitën e tij pas zgjedhjeve parlamentare të qershorit 2023.

Presioni i Serbisë (dhe përmes saj edhe Rusisë) u ndje më së shumti në procesin e formimit të qeverisë dhe shumicës së re parlamentare pas zgjedhjeve. Ideja fillestare e Spajiqit ishte të përjashtonte partitë pro-ruse nga negociatat dhe të formonte një qeveri të partive të moderuara pro-serbe dhe të pakicave kombëtare. Megjithatë, ai iu nënshtrua presionit të organizuar nga Beogradi dhe përfshiu Mandiqin dhe grupin e tij në shumicën në pushtet.

Ka shumë gjasa që instrumenti kyç i presionit serb të jetë presidenti aktual (proserb) i Malit të Zi, Milatoviq. Milatoviq dhe Spajiq vijnë nga e njëjta parti politike, “Evropa Tani”. Mediat vazhdimisht kanë arsyetuar se ka qenë presidenti aktual ai që ka ndikuar në disa deputetë të asaj partie që të refuzojnë propozimin e Spajiqit që qeveria dhe shumica qeverisëse të formohen pa elementë pro-rusë. Me këtë, Milatoviq ia mohoi Spajiqit shumicën për atë propozim.

Meqë ra fjala, këshilltari i Milatoviqit për sigurinë kombëtare, Vukshiq, njihet gjithashtu (ndërsa ai ishte avokat i korporatës) për lidhjet e tij me anëtarët e komunitetit të biznesit rus. Pasi partitë pro-serbe erdhën në pushtet në gusht 2020, Vukshiqi u emërua Shef i shërbimit inteligjent malazez ANB. Ka pasur disa raportime mediatike që kanë pohuar se, gjatë mandatit të Vukshiqit, ANB ishte infiltruar tërësisht nga agjentë të shërbimeve të inteligjencës ruse dhe serbe, dhe për këtë arsye u bë një problem sigurie për NATO-n.

Përsëri do t’ua lëmë lexuesve të vendosin nëse e gjithë kjo është një rastësi apo jo.

Nga ana tjetër, kishte mesazhe të qarta nga perëndimi se, sipas të dërguarit të posaçëm të Presidentit Biden për Ballkanin Perëndimor, Escobar, “SHBA-të e kishin shumë të qartë se ata duan që qeveria të përbëhet ekskluzivisht nga parti të fokusuara në integrimin evropian dhe të përkushtuar ndaj NATO, të cilat ndajnë qëndrimin amerikan në lidhje me Rusinë”. Është e qartë se ky mesazh u shpërfill dhe se shumica qeverisëse gjykoi se pikëpamjet e Beogradit, Kishës Ortodokse Serbe dhe indirekt të Moskës ishin më të rëndësishme dhe se kryeministri Spajiç, të paktën për momentin, nuk arriti t’i rezistojë anti- Presioni perëndimor me të cilin u përball.

Lexo më shumë NATO kërkon rritjen e prodhimit të armëve në Ukrainë

Pra, kjo është situata aktuale në Mal të Zi: postet e Kryetarit të Parlamentit, disa zëvendësministrave në Qeveri dhe këshilltarëve më të afërt të Presidentit të Malit të Zi mbahen nga zyrtarë antiperëndimorë, anti-NATO dhe pro-rusë. Kjo paraqet dy probleme të mëdha sigurie për aleatët dhe partnerët perëndimorë të Malit të Zi.

Në afat të shkurtër, problemi më i madh do të jetë siguria e informacionit të klasifikuar të NATO-s, në të cilin Mali i Zi, si të gjithë aleatët, ka akses. Mandiq, si kryetar i Kuvendit, është gjithashtu anëtar i institucionit suprem të sigurisë në vend, institucioni që komandon Forcat e Armatosura të Malit të Zi – Këshilli i Sigurisë dhe Mbrojtjes. Ai organ i merr vendimet unanimisht, që do të thotë se ekziston një probabilitet i madh që Moska, përmes Mandiçit, të jetë në gjendje të bllokojë çdo pjesëmarrje të Malit të Zi në misionet dhe operacionet e NATO-s.

Përveç kësaj, Mandiqi, “heroi i Putinit”, i dënuar në shkallë të parë për tentativë terrorizmi me urdhër të GRU, si anëtar i Këshillit të Sigurisë dhe Mbrojtjes, merr automatikisht akses në informacionin e klasifikuar të nivelit më të lartë “Tepër sekret”. Të gjitha kabllogramet diplomatike që përmbajnë raporte nga mbledhjet e ndryshme të komiteteve të NATO-s, të cilat misionet tona diplomatike dhe ushtarake në NATO i dërgojnë në mënyrë rutinore (siç duhet, kjo është detyra e tyre), do të mbërrijnë në tryezën e Mandiqit. Kjo do të thotë më tej se ka një probabilitet të lartë që detajet, për shembull, vlerësimet ushtarake dhe inteligjente të NATO-s për pozicionin dhe kapacitetin e forcave ukrainase dhe ruse, të përfundojnë në ambasadën ruse në Podgoricë në të njëjtën ditë.

Në terma afatgjatë, përfshirja formale e partive pro-serbe dhe pro-ruse në qeveri dhe në shumicën parlamentare është një hap tjetër drejt realizimit të skenarit të rënies së shtetësisë malazeze, duke e vënë Malin e Zi nën kontrollin politik, të sigurisë dhe ideologjik të Serbisë dhe Rusisë dhe destabilizimin e rajonit. Tre vite e gjysmë më para, kur dy qeveritë pro-serbe praktikisht e lanë Malin e Zi në mëshirën e operativëve dhe agjentëve të ndikimit të shërbimeve ruse dhe serbe të sigurimit, krijuan terren pjellor për këtë skenar.

Hapi i parë i ardhshëm në atë plan është falsifikimi i rezultateve të regjistrimit të popullsisë, në mënyrë që të pretendohet rrejshëm se shumica e popullsisë malazeze janë serbë etnikë. Bazuar në këto rezultate false, hapi tjetër është ndryshimi i rendit kushtetues të Malit të Zi, i cili nuk do të jetë më një shtet qytetar, por një shtet i ndarë në vija etnike, si Bosnja dhe Hercegovina. Pas kësaj, mund të zbatohet federalizimi i Malit të Zi në vija etnike. Kur kjo të përfundojë, është koha që Malit të Zi t’i shfuqizohet shtetësia dhe të bashkohet me Serbinë. Sigurisht, kjo do të thotë edhe tërheqje nga NATO (shteti anëtar nuk do të ekzistojë më) dhe “çnjohje” e Kosovës. Këto janë synimet politike të kryetarit të ri të Kuvendit të Malit të Zi.

Ose, nëse nuk ka shumicë për këtë anulim total të shtetësisë së Malit të Zi, Beogradi dhe Moska mund të provojnë sulme terroriste dhe shpallje të pavarësisë së komunave me shumicë serbe. Ashtu siç bëri Rusia në Donbass dhe Serbia u përpoq të bënte në veri të Kosovës.

Natyrisht, duhen vite për të zbatuar këtë skenar të rastit më të keq. Megjithatë, ai skenar është shumë më i mundshëm sesa mendojnë forcat properëndimore në Mal të Zi, apo vetë aleatët perëndimorë. Kujtojmë – në vitin 1996, pak njerëz në Mal të Zi dhe jashtë tij mendonin se vendi ynë do të ishte në gjendje të rivendoste shtetësinë. Vetëm 10 vjet më vonë, ndodhi. Vetëm ky fakt tregon se ekziston mundësia e procesit të kundërt – kthimi i Malit të Zi në një lloj bashkimi formal ose de facto me Serbinë.

Është veçanërisht shqetësuese që Mali i Zi, ndryshe nga, për shembull, Kosova, aparati i sigurisë së së cilës është kompakt, fort properëndimor dhe i përkushtuar për mbrojtjen e interesave kombëtare të vendit, nuk ka më kapacitetin e sigurisë për t’iu kundërvënë përpjekjeve të tilla. Dhe është e pamundur të kërkosh mbrojtje nga NATO përmes aktivizimit të neneve 4 dhe/ose 5 të Traktatit të Uashingtonit. Zyrtarët më të lartë të Malit të Zi, përgjegjësia e të cilëve është aktivizimi i neneve 4 dhe/ose 5, janë pikërisht ata që mendojnë se NATO është “një kundërshtar i lirisë”.

Fakti që po shqyrtohen fare këta skenarë të zymtë, se NATO-ja duhet të shqetësohet nëse të dhënat e saj të klasifikuara janë të sigurta nga Kryetari i Parlamentit të njërit prej aleatëve apo jo, dhe veçanërisht fakti që shumica në pushtet në Mal të Zi është me sa duket. injorimi i paralajmërimeve shumë të qarta nga aleatët perëndimorë, tregon se politika e Perëndimit (BE dhe SHBA) në vitet e fundit ndaj Malit të Zi dhe Ballkanit Perëndimor ka dështuar. Dhe dështoi sepse bazohej në qetësimin e Serbisë.

Paqja e Serbisë doli të ishte kundërproduktive. Për të njëjtën arsye që të qenit i butë ndaj Kinës në vitet 1990, të qenit i butë ndaj Rusisë (i famshmi “Rivendosja”) në fund të dekadës së parë të shekullit të 21-të dhe heqja e sanksioneve ndaj Iranit për të përfunduar një marrëveshje bërthamore u dëshmua. të jetë kundërproduktive. Në të gjitha këto raste, rezulton se është iluzion të mendohet se vendet autoritare, thellësisht antiperëndimore, interesat e të cilave nuk përkojnë me ato të SHBA-së dhe Perëndimit, do të bëhen befas vende miqësore nëse vendoset bashkëpunimi ekonomik me ta, dhe praktikat autoritare tolerohen.

Si “realpolitika” ashtu edhe papajtueshmëria e plotë e shoqërive të bazuara në liri dhe atyre të bazuara në frikë dhe bindje, përcaktojnë se Perëndimi nuk mund të jetë mik me Partinë Komuniste të Kinës, KGB-në dhe Këshillin e Revolucionit Islamik të Iranit, as Subjektet e përmendura duan miqësi apo edhe bashkëjetesë paqësore me Perëndimin.

E njëjta situatë është edhe me Serbinë e Vuçiqit. Duke menduar në termat e “realpolitikës”, Serbia i konsideron Malin e Zi, Kosovën, Bosnjë dhe Hercegovinën, Maqedoninë e Veriut dhe një pjesë të Kroacisë ose territore që i përkasin historikisht, ose sferën e interesit të saj. NATO (anëtarësimi i Kroacisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut, prania e KFOR-it në Kosovë dhe misioni i BE-së në Bosnje dhe Hercegovinë) perceptohet nga nacionalistët serbë (të cilit Vuçiqi, pa mëdyshje, i përket) si pengesa kryesore për të qenë kështu. Prandaj synimi i politikës serbe është të zvogëlojë sa më shumë praninë dhe ndikimin e NATO-s. Natyrisht, Moska dhe Pekini ndajnë këtë qëllim.

Lexo më shumë Nisin punimet për ndërtimin e Parkut Industrial në Drenas

Duke menduar në terma vlerash, prania më e madhe e Perëndimit në Ballkan do të thotë gjithashtu një kujtesë e vazhdueshme për qytetarët e Serbisë se si duket një jetë e bazuar në liri, demokraci, një treg të lirë dhe prosperitet relativ ekonomik. Për një regjim autoritar, kujtime të tilla janë thellësisht shqetësuese.

Sigurisht, regjimi i Vuçiqit është i vetëdijshëm se NATO-ja nuk mund të mposhtet ushtarakisht. Megjithatë, ata duan të arrijnë reduktimin e ndikimit perëndimor përmes forcimit të aleancave me Rusinë dhe Kinën nga njëra anë dhe një përpjekje për ta paraqitur Vuçiqin në Perëndim si një “faktor stabiliteti”, ndaj të cilit duhen bërë lëshime me qëllim. për ta bërë Serbinë bashkëpunuese, nga ana tjetër.

Shembulli i vizitës së tij të fundit në Kinë tregon gjithashtu se si Vuçiqi ia “shpërbleu” Perëndimit koncesionet dhe mbylli sytë ndaj operacioneve hibride të BE-së dhe SHBA-së që Serbia po kryen në Kosovë, Malit të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë. Ai ishte aty në samitin e nismës “Belt and Road”. Ai mbërriti për të nënshkruar një marrëveshje të tregtisë së lirë me Kinën. Ai gjithashtu bëri të ditur se Serbia po shqyrton transferimin e një pjese të rezervave valutore nga dollari amerikan në juanin kinez. Me këtë, Vuçiqi mbështeti drejtpërdrejt sulmin financiar ruso-kinez ndaj SHBA-së, përmes një përpjekjeje për të zvogëluar pjesën dominuese të dollarit amerikan në rezervat valutore botërore dhe transaksionet financiare globale.

Prandaj, mund të konkludohet se ka kohë që ka ardhur koha për ndryshimin e kursit të politikës së Perëndimit ndaj Ballkanit Perëndimor, përfshirë Malin e Zi. Sa i përket Malit të Zi, ndryshimi mund të zbatohet përmes përdorimit të të gjitha kanaleve (nga diplomacia publike, me “pas dyerve të mbyllura” te ato të inteligjencës) për të dhënë mesazhin se partitë pro-ruse në pushtet nuk mund të jenë partnerë të SHBA-së, BE-së. , MB dhe NATO-s. Gjithashtu, ka mekanizma për të sanksionuar agjentët e ndikimit malinj rus (siç është bërë me Vulin ose Dodikun) – mund të jetë e këshillueshme që të përdoren ato mekanizma. Sidomos pasi këta agjentë të ndikimit rus janë shpesh të korruptuar ose të lidhur me grupe të organizuara kriminale. Për shembull, një nga zyrtarët kryesorë të partisë pro-serbe dhe pro-ruse të Mandiqit “Për të Ardhmen e Malit të Zi”, kryetari i bashkisë së Budvës Milo Bozhoviç, aktualisht është në paraburgim sepse dyshohet se drejtonte një rrjet të trafikut të narkotikëve.

Sa i përket Ballkanit Perëndimor në përgjithësi, rekomandimi është përmendur shumë herë – më pak karrota dhe më shumë shkop ndaj Serbisë së Vuçiqit. Është veçanërisht e rëndësishme të largohet Vuçiqi nga ndërhyrja në punët e brendshme të anëtarëve të NATO-s si Mali i Zi. “Shkopi” do të duhej të “godiste më fort” në situata të tilla – dhe deri më tani, për fat të keq, nuk ka goditur sa duhet.

Natyrisht, mund të mos jetë e pajustifikuar që vendimmarrësit në BE, SHBA dhe MB të pyesin veten (veçanërisht SHBA-në, që është në anën tjetër të Atlantikut) pse duhet të kujdesen për Malin e Zi dhe çfarë interesash mund të kenë atje. Megjithatë, lufta kundër ndikimit malinj serb dhe rus në Mal të Zi dhe në rajon është në interes të Perëndimit. Për shumë arsye.

Së pari, duke e larguar Malin e Zi nga NATO dhe me hyrjen e tij në orbitën pro-serbe (që automatikisht do të thotë pro-ruse dhe prokineze), Rusisë dhe Kinës i jepet mundësia të kenë dalje në detin Adriatik, përmes Portit të Barit. . Rusia i ka kërkuar tashmë një herë Malit të Zi që të lejojë hyrjen e Marinës ruse në atë port. Në atë kohë, qeveria properëndimore në Mal të Zi e refuzoi atë. Megjithatë, ka shumë të ngjarë që Rusia dhe Kina të provojnë përsëri në të ardhmen e afërt, sepse klima politike në Mal të Zi tani është e favorshme. Tashmë në media ka pasur spekulime se disa kompani serbe janë të interesuara për të blerë aksione pronësore në Portin e Tivarit. Si Moska ashtu edhe Pekini padyshim që do të nxitonin për të korrur përfitimet e kontrollit të Vuçiqit mbi atë port. Me këtë, Rusia dhe Kina do të fitonin një platformë të mirë për të kërcënuar interesat e BE-së, NATO-s dhe SHBA-së në të gjithë Mesdheun, si dhe në Afrikën Veriore dhe Lindjen e Mesme.

Së dyti, rënia përfundimtare e Malit të Zi nën kontrollin serbo-ruso-kinez do të përfaqësonte një goditje të rëndë për prestigjin e BE-së dhe SHBA-së në të gjithë botën. Vetë fakti që politikanët mund t’i lejojnë vetes të shpërfillin plotësisht rekomandimet e qarta të Perëndimit dhe të bëjnë pikërisht të kundërtën, tregon se ky prestigj në Ballkanin Perëndimor është tronditur rëndë. Nëse vendet perëndimore nuk janë në gjendje të ndalojnë Serbinë e Vuçiqit (i cili është një vend relativisht i vogël), nuk është e vështirë të merret me mend se çfarë përfundimi do të nxjerrin nga ajo Putini, Xi, Khamenei apo Kim Jong Un. Përfundimi do të jetë se Perëndimi nuk është gati të demonstrojë forcë, gjë që është një sinjal për të filluar sulme edhe më të forta ndaj interesave amerikane dhe evropiane në rajonet e të tjera të botës.

Tani për tani, nuk është ende vonë për të demonstruar forcë dhe për të shmangur skenarin më të keq. Për më tepër, mjetet që duhen përdorur nuk janë ndërhyrjet ushtarake, as këto mjete nuk përfshijnë dërgimin e qindra miliarda dollarëve nga xhepat e taksapaguesve amerikanë dhe evropianë. Do të duhen vite për të riparuar pasojat negative që ndikimi malinj serbo-rus la në Mal të Zi dhe në rajon. Megjithatë, një kombinim i presionit diplomatik, ekonomik dhe inteligjent mund të parandalojë përkeqësimin e mëtejshëm të situatës. Përndryshe, të gjitha bastet janë padyshim të dështuara, madje edhe më e keqja – luftërat e reja në Ballkanin Perëndimor, mund të ndodhin.