Pushtimi rus dhe lëvizjet e SHBA; si e ndryshoi lufta Evropën

Pushtimi rus i Ukrainës më 24 shkurt 2022 do të mbahet mend ndër ngjarjet kryesore të shekullit të 21-të.

Deri më sot, nuk ka asnjë aspekt të marrëdhënieve ndërkombëtare apo të ekonomisë globale që të mos jetë prekur nga ky konflikt dhe reagimet që ka shkaktuar. Tre dekada pas rënies së Murit të Berlinit, Lufta e Ftohtë 2.0 është përpara , me një riorganizim gjeopolitik global që ndikon në tregtinë, zinxhirët e furnizimit dhe rrjetet financiare në mbarë botën.

Antropologu dhe historiani i famshëm francez Emmanuel Todd madje pretendon se Lufta e Tretë Botërore ka filluar, duke shtuar se lidershipet e përfshira tregojnë një “vertigo nihiliste” shqetësuese.

Në Moskë, konflikti perceptohet si një çështje ekzistenciale për Rusinë; megjithatë, ka shenja se kjo mund të jetë një çështje ekzistenciale edhe për demokracitë perëndimore. Madje, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s ka deklaruar se rreziku real nuk është një përshkallëzim, por një fitore e Rusisë.

Kushdo që mbizotëron do të marrë një rol më të madh në diktimin e rregullave të rendit të ardhshëm botëror, dhe veçanërisht nëse ky i fundit vazhdon të jetë nën udhëheqjen ekskluzive të SHBA-së ose nëse lëviz drejt një sistemi vërtet shumëpolar.

Pas këtij konflikti, asgjë nuk mund të jetë si më parë; por për marrëdhëniet transatlantike, pushtimi rus i Ukrainës ishte një ilaç i vërtetë.

Në vitin 2019, presidenti i atëhershëm i SHBA, Donald Trump kërcënoi se do të tërhiqte SHBA-në nga NATO nëse anëtarët e tjerë të saj nuk rrisin shpenzimet e tyre ushtarake. Ai u pasua nga presidenti francez Emmanuel Macron, i cili argumentoi se “Ne jemi dëshmitarë të vdekjes së trurit të NATO-s” dhe se “aleati i SHBA-së po u kthen shpinën çështjeve strategjike” .

Më pas, në verën e vitit 2021, Shtetet e Bashkuara dhe NATO u tërhoqën nga Afganistani në një mënyrë katastrofike. Arratisja poshtëruese nga Kabuli hodhi dyshime serioze mbi Aleancën dhe nxiti tensione të forta transatlantike.

Sot situata ka ndryshuar rrënjësisht, dhe për këtë të gjithë duhet të falënderojmë vendimin e pamenduar të Vladimir Putin. Nëse dikush do të mendonte për një mënyrë për të festuar ringjalljen e marrëdhënieve transatlantike, nuk do të kishte asgjë më të mirë se një bust i liderit rus i vendosur në mënyrë provokative brenda sallës së Këshillit të Atlantikut të Veriut në Bruksel, me mbishkrimin “Njeriu që shpëtoi Aleancën Atlantike.“.

Sot, NATO dhe Bashkimi Evropian po përballen me Rusinë në Ukrainë në një mënyrë kohezive, duke ofruar mbështetje masive ekonomike dhe ushtarake, si dhe përmes sanksioneve më të ashpra të vendosura ndonjëherë ndaj Rusisë. Këto të fundit përfshijnë ndërprerjen e të gjitha furnizimeve me naftë dhe gaz në Evropë, ngrirjen e rreth 350 miliardë dollarëve fonde ruse të depozituara në bankat perëndimore dhe rritjen e ndjeshme të shpenzimeve ushtarake të vendeve evropiane, me Gjermaninë që ka njoftuar një rritje të paprecedentë prej 100 miliardë euro. Nëse zgjerimi lindor i NATO-s drejt Ukrainës ka ngecur për një moment, zgjerimi i saj drejt veriut duket se po ecën pa probleme, me shtimet e afërta të Finlandës dhe, nëse Turqia bie dakord, Suedisë.

Vizita e guximshme e Presidentit Biden në Kiev më 20 shkurt ishte momenti më ikonik në këtë sekuencë suksesesh.

Nuk duhet harruar se si lufta ka ngjallur reagime që shkojnë shumë përtej kontinentit evropian dhe aleancës transatlantike.

Majin e kaluar, Aleanca Atlantike lançoi Konceptin e saj të ri Strategjik duke deklaruar se “Federata Ruse është kërcënimi më i rëndësishëm dhe më i drejtpërdrejtë për sigurinë, paqen dhe stabilitetin aleat në zonën euro-atlantike… [dhe për] rregullat e ‘rendit ndërkombëtar’ .

Kina gjithashtu u përfshi në Koncept për herë të parë, duke vënë në dukje ambiciet e saj. Ata po  përpiqen të përmbysin rregullat e rendit ndërkombëtar. Forcimi i bashkëpunimit strategjik midis Republikës Popullore të Kinës dhe Federatës Ruse  synojnë të gërryejë rendin ndërkombëtar”.

Nëse Rusia ishte furnizuesi kryesor i Evropës me energji, Kina është ende partneri më i madh tregtar i Bashkimit Evropian, si dhe i Shteteve të Bashkuara.

Që atëherë, NATO dhe Bashkimi Evropian kanë miratuar jo vetëm qëndrimin e SHBA-së ndaj Rusisë, por edhe shqetësimet e tyre në rritje për Kinën. Gjithçka është ndërtuar mbi narrativën e administratës së Biden-it, e cila e ka përshtatur momentin aktual gjeopolitik si pikën e kthesës për një konfrontim epik midis regjimeve demokratike dhe autokratike.

Për t’u marrë me autokracitë e Rusisë dhe Kinës, partneriteti i rinovuar transatlantik është gjithashtu i gatshëm për një koordinim të rritur dhe të rrezikshëm midis Moskës dhe Pekinit, siç nuk ka ndodhur që nga kulmi i Luftës së Ftohtë në vitet 1950 dhe 1960.

Duket se NATO dhe Bashkimi Evropian po braktisin globalizimin siç e kemi njohur në tridhjetë vitet e fundit. Zinxhirët tradicionalë të furnizimit duke përfshirë energjinë po ndryshojnë ose po rishqyrtohen, rrugët e tregtisë po ridrejtohen dhe shprehje të tilla si afërsi dhe shkëputje përdoren shpesh në zhargonin e biznesit dhe ekonomik.

Ndërkohë që si rezultati ashtu edhe kostoja përfundimtare e këtij ndryshimi gjeopolitik janë ende të pasigurta, nuk ka dyshim se Europa e ka paguar tashmë çmimin më të shtrenjtë.

Diversifikimi i furnizimeve me energji larg Rusisë po paraqet fatura të rënda për konsumatorët evropianë dhe për konkurrencën e ekonomive të tyre. Sanksionet kundër Rusisë, së bashku me ato që dalin mbi Kinën, rrezikojnë të vënë nën presion të madh të gjithë zinxhirët e furnizimit dhe të ndërpresin një marrëdhënie tregtare që deri më tani ka qenë shumë fitimprurëse. Ndër pasojat e padëshiruara të këtij ndryshimi të politikës janë rritja e inflacionit dhe rritja e normave të interesit, të cilat të dyja mund të ndryshojnë rrënjësisht modelet ekonomike të katër dekadave të fundit.

Akti i Chip-it, i miratuar nga Administrata Biden tetorin e kaluar për të ndaluar shitjen e gjysmëpërçuesve në Kinë, mund të nxisë një luftë të konsiderueshme teknologjike, e cila nga ana tjetër mund të ngadalësojë disi rrjedhën aktuale të Revolucionit të Katërt Industrial, për të mos përmendur tensionet në rritje me Tajvanin.

I ashtuquajturi IRA (Akti i Reduktimit të Inflacionit), i miratuar së fundmi nga Uashingtoni për të nxitur tranzicionin ekologjik, po krijon tensione të forta tregtare me Bashkimin Evropian.

Fatkeqësisht, pavarësisht nga të gjitha parashikimet perëndimore, sanksionet ende nuk e kanë gjunjëzuar Rusinë. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar , në vitin 2024 ekonomia ruse pritet të rritet me 2.1%, më e lartë se ajo e Gjermanisë dhe Mbretërisë së Bashkuar.

Për më tepër, sanksionet kundër Moskës janë miratuar vetëm nga demokracitë perëndimore dhe disa vende të tjera aziatike me të njëjtin mendim.

Prandaj, konsolidimi i aleancës transatlantike nuk është shoqëruar me një konsolidim të udhëheqjes botërore nga i ashtuquajturi Perëndim Global . Besimi i kahershëm i demokracive perëndimore se bota rrotullohet rreth tyre është sfiduar dhe një botë tjetër po merr formë. Edhe pse në mënyrë të paqartë, është i ashtuquajturi Pushimi Global që duket se është në rritje, duke zhvilluar vetëdijen e tij gjeopolitike. Një numër në rritje i ekonomive në zhvillim po tërhiqen nga narrativat, vizionet dhe politikat perëndimore, si dhe nga sistemet financiare globale të lidhura ngushtë me Perëndimin; de-globalizimi është i pashmangshëm, dhe po kështu është de-dollarizimi.

Një listë e gjatë vendesh, mbi të gjitha tradicionalisht aleate me Perëndimin Global  nuk po tregojnë më të njëjtën dashuri për atë rend botëror me bazë në SHBA, i cili ka përcaktuar politikën globale që nga viti 1945. Algjeria, Argjentina, Egjipti, Indonezia, Nigeria, Arabia Saudite, Turqia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, vetëm për të përmendur disa, e perceptojnë këtë urdhër si partizan, ndonjëherë hipokrit dhe shpesh të karakterizuar nga standarde të dyfishta, me rregulla që duken zyrtarisht të vlefshme për të gjithë. përveç një rrethi të vogël të vendeve perëndimore. Këto ekonomi në zhvillim po rreshtohen për t’iu bashkuar Global Rest, BRICS (Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut), alter ego e vërtetë globale e G7.

Nuk ka dyshim se Rusia ka qenë efektivisht e izoluar nga Perëndimi Global dhe as që aleanca transatlantike është forcuar fuqishëm; megjithatë, ka edhe shenja dëshpëruese se Perëndimi Global shfaqet gjithnjë e më shumë i izoluar nga Pushimi Global. Për të mbizotëruar mbi autokracitë kërkon të fitosh zemrat dhe mendjet e të gjithë botës, jo vetëm të votuesve në Perëndim.

Pavarësisht dënimit dhe ndëshkimit të merituar të Rusisë, konflikti mund të ishte shfrytëzuar më mirë nga Bashkimi Evropian si një shans unik për t’i dhënë përmbajtje autonomisë së tij strategjike gjerësisht, duke nxitur më shumë për zgjidhje të negociuara duke ruajtur mbështetjen për Ukrainën.

Bashkimi Evropian në vend të kësaj ka zgjedhur të jetë partneri i vogël i Shteteve të Bashkuara dhe një institucion drejtues në zonën e Polonisë dhe Balltikut. Është shqetësuese se sa edhe Mbretëria e Bashkuar, e cila së fundmi u largua nga Bashkimi Evropian, duket se gëzon ndikim më të madh politik në Bruksel se më parë.

Marrëdhëniet transatlantike janë forcuar me njëfarë suksesi; një rezultat themelor, duke marrë parasysh pasigurinë e së ardhmes që ka përpara.

Ndoshta ato mund të ishin forcuar në një mënyrë më të mirë.

Nëse çmimi që ka paguar Europa do t’ia vlejë, do ta zbulojmë vetëm në vitet në vijim.

Rruga Press