KM e Zelandës së Re: Bota po qëndron në një greminë bërthamore, 5 shtete mund të shmangin katastrofën

Shkruan Jacinda Ardern*, The Guardian

Në vitin 1945 armët bërthamore u përdorën në konflikt të armatosur për herë të parë dhe të vetme. 355,000 njerëz u vranë në Hiroshima dhe Nagasaki nga dy bomba bërthamore.

Dy. Vetëm ky numër vë në një perspektivë të zymtë arsenalin aktual të botës prej rreth 13,000 armësh bërthamore.

E megjithatë, në shumë mënyra, 13,000 armët e mbajtura globalisht përfaqësojnë progres; është më pak se një e katërta e më shumë se 63,000 armëve në qarkullim në 1985 gjatë Luftës së Ftohtë.

Por ajo që John F. Kennedy tha në vitin 1961 në Kombet e Bashkuara është po aq urgjente tani sa ka qenë ndonjëherë: “Ne duhet t’i shfuqizojmë këto armë përpara se ato të na shfuqizojnë vetë neve”.

Gjatë më shumë se 50 viteve që nga fillimi i traktatit të mospërhapjes bërthamore, ai ka luajtur një rol të rëndësishëm në uljen e rrezikut që këto armë të na shfuqizojnë. Përveç reduktimit gati 80% të armëve bërthamore, traktati ka kontribuar gjithashtu në mbajtjen e një numri të vendeve që i blejnë ato. Më shumë vende e kanë ratifikuar traktatin se çdo marrëveshje tjetër për kufizimin e armëve dhe çarmatimin.

Tani për tani në Nju Jork, ka një mundësi për të shkuar edhe më tej. Dhe ne duhet të shkojmë më tej.

Bota jonë është në rrezik më të madh nga katastrofa bërthamore se në çdo kohë që nga kulmi i Luftës së Ftohtë. Rritja e tensioneve të superfuqive dhe dy dekada e progresit të ngecur në kontrollin e armëve e kanë afruar rrezikun e këtyre armëve më afër realitetit.

Aktualisht 191 vende po takohen në OKB për të rinovuar traktatin e mospërhapjes bërthamore dhe negociatat po shkojnë drejt një rezultati të panjohur. Këto bisedime ofrojnë një shans për t’i dhënë frymë të re çarmatimit bërthamor në një kohë kur bota ka nevojë për këtë më shumë se kurrë.

Katastrofa bërthamore nuk është një kërcënim abstrakt, por një rrezik real botëror. Armët bërthamore mund të vendosen në një konflikt, siç ka thënë presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, ose ato mund të zbarkohen me gabimisht ose me pasaktësi në llogaritje – mundësi reale në kohë tensionesh të shtuara.

Zelanda e Re u bën thirrje shteteve të armëve bërthamore – SHBA-së, Rusisë, Kinës, Francës dhe Britanisë së Madhe – që të tërhiqen nga humnera bërthamore dhe ta ofrojnë udhëheqësi duke u angazhuar për të negociuar një kornizë të re shumëpalëshe të çarmatimit bërthamor.

Por nga një nga pozicionet më të mira gjeografike në botë që duhet të ndodhin pasojat bërthamore, pse Zelanda e Re ndihet kaq fort për këtë çështje?

Ne jemi një komb i Paqësorit. Rajoni ynë mbart plagët e dekadave të testimit bërthamor, si mbi njerëzit ashtu edhe mbi tokat dhe ujërat e rajonit tonë. Kjo është arsyeja pse për 35 vjet Zelanda e Re ka qenë krenarisht pa armë bërthamore dhe një avokat ndërkombëtar për një botë pa armë bërthamore.

Kjo nuk do të thotë se ne jemi naivë ndaj dinamikave të botës reale, as vendndodhja jonë gjeografike nuk do të thotë se kemi luksin e një qëndrimi moral që të tjerët nuk e kanë. Në fakt, mesazhi i Zelandës së Re – se armët bërthamore nuk e bëjnë askënd më të sigurt dhe nuk kanë më vend në botën tonë – pasqyron pikëpamjen e shumicës dërrmuese të vendeve. Thjesht duhet të besojmë se një qasje tjetër është e mundur.

Na duhet vetëm të shikojmë prapa në historinë tonë për të hartuar një rrugë drejt një të ardhmeje më të sigurt. Mësimet e Hiroshimës dhe Nagasakit, dhe të testimit në Paqësor, janë mjaft kujtues se nuk ka kurrë justifikim për zbarkimin e armëve bërthamore.

Sfidat e marrëveshjes për çarmatimin bërthamor shumëpalësh mund të duken dërrmuese. Por kjo nuk është një detyrë që mund të shtyhet pafundësisht.

Tani për tani, traktati është nën stres. Ai ndikohet nga zhvillimet gjeopolitike duke përfshirë tensionin mes shteteve me armë bërthamore. Por, më thelbësisht, ka skepticizëm dhe zhgënjim në rritje rreth synimit të shteteve me armë bërthamore për të zbatuar ndonjëherë plotësisht angazhimet e tyre për çarmatimin bërthamor sipas traktatit, me ato shtete që argumentojnë se mjedisi i sigurisë globale e bën këtë shumë të vështirë.

Nëse kjo vazhdon, ekziston një perspektivë reale që vendet të humbasin besimin në traktat – duke vënë në rrezik rolin e traktatit në përparimin e çarmatimit bërthamor dhe në parandalimin e përhapjes së materialit të armëve bërthamore.

Ka shumë në rrezik në Nju Jork këtë javë. Disa mund të thonë se në mjedisin aktual global një garë e re e armëve bërthamore është e pashmangshme, dhe bashkë me të një minim i mëtejshëm i përpjekjeve tona për çarmatimin bërthamor dhe për mospërhapjen. Por nuk mund të pranoj një logjikë që sugjeron se pasiguria dhe paqëndrueshmëria na bëjnë të paaftë për të bërë pikërisht atë gjë që do të ndihmonte ta bënim botën më pak të pasigurt dhe më pak të paqëndrueshme – një ide që historia e vetë traktatit tregon se është e rreme.

Mund dhe duhet të ketë një trajektore të ndryshme – një trajektore e udhëheqjes urgjente, e njohjes së greminës bërthamore në të cilën jemi të gjithë ne dhe e përparimit të vazhdueshëm në përpjekjet tona për të çliruar botën nga armët bërthamore. Nuk është vetëm e mundur – është e domosdoshme.

*Jacinda Ardern është kryeministre e Zelandës së Re

Rruga Press