“Askush nuk është më gjallë”! Zbulohet letra rrëqethëse e të mbijetuarës së Holokaustit

Një letër nga një nga ditët më të errëta të historisë botërore më në fund ka gjetur adresën e saktë.

E shkruar më shumë se 75 vjet më parë në fund të Holokaustit, korrespondenca emocionale midis një të mbijetuare dhe motrës së saj të humbur prej kohësh u rishfaq në rrënojat e një tregu të gjërave të lira në New York.

Tani, e lidhur me Ditën e Përkujtimit të Holokaustit më 27 janar, letra i është kthyer një pasardhësi të gjallë të familjes falë “detektivit të trashëgimisë” dhe arkitektes Chelsey Brown, e cila kontrollon tregjet e lira dhe punon përmes të dhënave gjenealogjike për të ribashkuar artefaktet historike me pronarët e ligjshëm, raporton nypost.

Letra u dërgua nga Berlini në vitin 1945 nga Ilse Loewenberg, e cila lindi në vitin 1908 dhe i mbijetoi tmerreve të Shoahut në vitet 1940, pavarësisht se u detyrua të hipte në një tren për në kampin e përqendrimit Auschwitz-Birkenau.

“Ishte përtej emocionales për mua”, tha Brown, 28 vjeçare duke shtuar se “e ndjej sikurse të jetonte ajo pasi është në mendjen time”.

Në vitin 1943, Ilse u arratis duke u hedhur nga një vagon treni në lëvizje pranë Rudas, Poloni.

Ajo e gjeti veten duke udhëtuar për në Berlin, ku vazhdoi të fshihej pasi i shmangej arrestimit.

Në vitin 1944, ajo sërish u arrestua dhe u vendos në një prej burgjeve të kryeqytetit gjerman derisa u lirua nga trupat ruse një vit më vonë.

Ilse kishte humbur gjatë Holokaustit nënën e saj Hannchen, babanë Simon, motrat e saj Margarete dhe Lieselotte, si dhe burrin e saj, Gerhard Grun.

Motra e saj Carla ishte e vetmja anëtare e familjes së Ilses që mbeti pas luftës. Carla kishte emigruar në Mbretërinë e Bashkuar pak para Luftës së Dytë Botërore dhe u transferua në Shtetet e Bashkuara menjëherë pas kësaj.

Në letrën tronditëse, Ilse detajoi tmerret e papërshkrueshme që kishte kaluar familja e saj.

“Përmes dashamirësisë së çlirimtarëve tanë, unë mund t’ju jap shenja jete nga unë pas kaq shumë vitesh”, ka shkruar ajo. “Babai, nëna, Grete, Lottchen dhe Hermann: askush nuk është më gjallë. Dhimbja ime është jashtëzakonisht e madhe. Më morën edhe burrin me të cilin u martova tre vjet e gjysmë më parë! … Kur do të ketë një lidhje të rregullt postare, do t’ju tregoj gjithçka në detaje”, shtoi ajo.

Ndryshe Brown kalon shumë kohë duke vizituar dyqanet dhe tregjet e lira në Big Apple ndërsa ua kthen sendet dhe antikitetet që gjen pronarëve të tyre të ligjshëm – pasardhësve të familjes.

Pas marrjes së letrës, Brown nisi misionit e zbulimit të familjes përkatëse dhe t’ua dorëzojë dokumentin historik ndonjërit prej të afërmve të gjallë të Ilses.

Nëpërmjet kërkimit të saj të gjerë, Brown zbuloi se Carla dhe burri i saj, Siegfried nuk kishin kurrë fëmijë. Megjithatë, vëllai i Siegfriedit, Ludwig e bëri këtë, dhe kishte një mbesë.

Jill Butler, mbesa e Ludwig, ishte veçanërisht e afërt me Ilse.

Brown përdori faqen e internetit të historisë familjare MyHeritage.com për të kontaktuar Butlerin dhe i dha letrën e kushërirës.

“Pothuajse reagimi i parë i të gjithëve ‘A është ky një mashtrim?’ u shndërrua shpejt në çrregullim”, njoftoi Butler për përpjekjet e Brownit. “Ne të gjithë e donim kushërirën tonë Ilse dhe jemi të emocionuar përtej fjalëve për të lexuar mendimet me dorëshkrimin e saj pasi ajo doli nga thellësia e ferrit evropian”.

Sa i përket Brown, ajo nuk e konsideron këtë si punë të vërtetë.

“Unë nuk paguhem [për punën time]”, tha ajo, duke shtuar se zbulon shumë gjësende të vjetra gjenealogjike nëpër dyqanet e lira dhe tregjet e lira.

Ajo shpjegoi për The Post se ka marrëdhënie me shitës të ndryshëm të tregjeve sepse blen artikuj prej tyre çdo javë.

“Në fund të mendjes sime, zemra ime sapo u mbyt, sepse që kur nisa këtë udhëtim, gjetja e dokumenteve të Holokaustit ka qenë qëllimi im – të gjej sa më shumë të mundem”, tha ajo.

Gjatë projektit të saj, Brown mësoi më shumë për historinë tragjike të familjes.

Grun u arrestua dhe u dërgua në kampin e përqendrimit Sachsenhausen në vitin 1943, ku u qëllua dhe u vra. Çifti ishte bashkuar me grupin e rezistencës së fshehtë Gemeinschaft für Frieden und Aufbau (Shoqata për Paqe dhe Zhvillim) në fillim të atij viti.

Lieselotte, Margarete dhe nëna e tyre u sollën në Aushvitz në vitin 1943, ku vdiqën. Babai i tyre u vra në kampin Theresienstadt po atë vit.

Jill Butler dhe Ilse Loewenberg

Pas Holokaustit, Ilse u martua me Ludwig Loewenberg dhe u transferua në Forest Hills, New York në vitin 1948.

Carla dhe Ilse jetuan pjesën tjetër të jetën në qytetin njujorkez, ku kjo e fundit vdiq në vitin 2001. Ilse vdiq më 11 shtator. Ndërsa ajo nuk vdiq në qendrën Botërore të Tregtisë, miqtë e saj besojnë se vdekja e saj u “përshpejtua” sepse ajo nuk mund të ishte dëshmitare e ndonjë tragjedie në jetën e saj.

Brown filloi të shikonte jetën e Ilse në shtator të vitit 2021 dhe asaj iu deshën shumë javë për të gjetur Jill. Ajo shpjegoi se ishte një “proces i gjatë” për ta gjetur atë dhe “nuk ishte e lehtë”.

Pasi e gjeti Jillin duke përdorur MyHeritage.com, Brown i dërgoi asaj një mesazh përmes Facebook Messenger. Të dy patën një bisedë telefonike dy orëshe. Jill ishte “e gëzuar pa masë”.

Dy gratë vazhdojnë të jenë në kontakt dhe kur pandemia COVID-19 të përfundojë, Brown shpreson të vizitojë Jillin për herë të parë.

“Ilse ende jeton në mendjen time sa herë që kthehem sepse historia e saj është kaq e mrekullueshme”, tha Brown. “Ajo dëshmon se ne duhet të jemi të mirë dhe të bëjmë mirë në një botë që nuk është aq e sjellshme”, përfundoi dizajnerja e shtëpive.

Rruga Press