26 vjet nga fillimi i bombardimeve të NATO-s ndaj caqeve ushtarake e policore serbe

Më 24 mars para 26 vjetësh, nisi fushata e bombardimeve ajrore ndaj Jugosllavisë për ndaljen e fushatës serbe për spastrim etnik të shqiptarëve në Kosovë.

Urdhrin për fillimin e fushatës bombarduese e kishte dhënë presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bill Clinton. 

Më 18 mars 1999 përfaqësuesit shqiptarë të Kosovës dhe diplomatët perëndimorë nënshkruan Marrëveshjen e Rambouillet.

Por Slobodan Milosheviqi e refuzoi marrëveshjen e propozuar nga bashkësia ndërkombëtare në Rambouillet, pavarësisht paralajmërimeve për bombardime për ta ndalur fushatën sistematike kundër popullatës civile në Kosovë.

Refuzimi i Milosheviqit që të firmosë marrëveshjen solli operacionin ushtarak “Allied Force” (Forca aleate v.j.). Sulmet mbi infrastrukturën serbe nisën më 24 mars, dhe zgjatën deri më 10 qershor 1999. Ish-presidenti amerikan, Clinton, kishte shpjeguar qëllimet e fushatës së NATO-s në fjalimin e tij televiziv po atë natë. Ai e dëshmoi seriozitetin e reagimit të NATO-s kundër agresionit serb dhe ndaljen e sulmeve të shfrenuara të Milosheviqit në Kosovë. Qëllimi ishte të dëmtohen seriozisht kapacitetet ushtarake të ish-Jugosllavisë për të bërë luftë në të ardhmen.

Gjatë fushatës 78-ditore, aeroplanët nga 13 shtete anëtare të NATO-s i bënë 38 mijë e 400 fluturime, nga të cilat në 10 mijë e 484 fluturime u bënë bombardime. Nga ajri ishin hedhur gjithsej 26 mijë e 614 projektilë. Në këtë fushatë SHBA-ja i realizoi mbi 60 për qind nga numri i tërësishëm i fluturimeve dhe mbi 80 për qind nga numri i tërësishëm i goditjeve. SHBA-ja, po ashtu, e kishte rolin dominues në realizimin e aspekteve më moderne të fushatës ajrore. 

Me intensifikimin e bombardimeve të NATO-s, forcat ushtarake dhe paramilitare të ish-RFJ-së e nisën një fushatë të egër kundër popullatës civile. Sipas shënimeve nga Departamenti Amerikan i Shtetit, rreth 10 mijë shqiptarë ishin vrarë dhe hedhur në varreza masive. Dëbimi masiv i gjysmë milioni refugjatësh vetëm në dy javët e para të bombardimeve çoi në jostabilitet politik në Maqedoni dhe Shqipëri. 

Më 1 qershor 1999, Beogradi kishte pranuar parimet e G-8-shes. Kësisoj, NATO-ja i pezulloi sulmet e veta ajrore më 10 qershor. Po atë ditë, pas konfirmimit se forcat e ish-RFJ-së e kishin filluar tërheqjen sipas planit paqësor, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara e miratoi Rezolutën 1244, e cila e përcaktoi kornizën për vendosjen e administratës civile të OKB-së, si dhe për vendosjen e një pranie ndërkombëtare e të sigurisë.  Për dallim nga plani i Rambujesë, trupat e NATO-s nuk do të kishin mundësi të hynin në territorin e ish-Jugosllavisë, por vetëm në Kosovë.

Kushtet e vendosjes së një pranie ushtarake ndërkombëtare, si dhe qëllimet e saj u përcaktuan në Marrëveshjen Tekniko – Ushtarake ndërmjet Forcës Ndërkombëtare të Sigurisë në Kosovë (KFOR), dhe të qeverive të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe të Republikës së Serbisë, e cila u nënshkrua më 9 qershor 1999.

Për 26 vjet janë bërë shumë analiza e shkruar libra rreth arsyeve të cilat e shtynë NATO-n të ndërhynte në Kosovë, pas dështimeve 10-vjeçare të bashkësisë ndërkombëtare për ta ndalur Slobodan Milosheviqin.

Ekzistojnë argumente “pro” dhe “kundër” intervenimit të NATO-s më 24 mars 1999 në Kosovë. Ata që janë kundër argumentojnë se intervenimi nuk ishte i pastër nga pikëpamja ligjore, për shkak se nuk bazohej në ndonjë rezolutë eksplicite të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Kurse ata që miratuan ndërhyrjen e arsyetuan me faktin se u shpëtua një popull i tërë nga spastrimi etnik dhe gjenocidi. 

Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë kishte krijuar ndasi edhe brenda vendeve anëtare të NATO-s, në lidhje me ekzistimin e së drejtës së ndërhyrjes humanitare në të drejtën e përgjithshme ndërkombëtare. Marc Weller në librin e tij “Shtetësia e kontestuar: Administrimi ndërkombëtar i luftës së Kosovës për pavarësi”, botuar në qershor të vitit 2011 nga Botimet KOHA, shkruan se një numër i bollshëm i shteteve zyrtarisht kishin kundërshtuar justifikimet për përdorimin e forcës.

“Duhet përmendur se edhe disa shtete anëtare të NATO-s, përfshirë Gjermaninë dhe Francën, më vonë iu bashkuan kundërshtuesve të së drejtës për veprim të njëanshëm”, shkruan Weller. Megjithatë, Franca argumentonte se aksioni kishte qenë i justifikuar, duke iu referuar fuqisë që i kishin dhënë rezolutat ekzistuese të Këshillit të Sigurimit. Kurse Gjermania theksoi se operacioni ishte i justifikueshëm për shkak se rrethanat kishin qenë të posaçme, por shprehimisht e mohoi ekzistimin e një rregulli të ndërhyrjes humanitare në përgjithësi.

Rruga Press